Γ. Στουρνάρας: Προς νέα μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ τον Απρίλιο

Νέα μείωση των επιτοκίων από την Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα τον Απρίλιο προανήγγειλε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας .

Σε συνέντευξη του στο Econostream ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «Αν η συνεδρίαση ήταν σήμερα, θα ήμουν πιο σίγουρος ότι θα αποφασίζαμε μείωση, γιατί ο πληθωρισμός το Φεβρουάριο ήταν 2,3%, σύμφωνα με την πορεία που έχουμε χαράξει, και το αν θα πραγματοποιηθεί η πρόβλεψή μας εξαρτάται και από την περαιτέρω μείωση των επιτοκίων. Επίσης, τα στοιχεία για το δ΄ τρίμηνο του 2024 δείχνουν επιβράδυνση της αύξησης των μισθών. Ο πληθωρισμός των υπηρεσιών αποκλιμακώνεται. Ο πυρήνας του πληθωρισμού επίσης έχει μειωθεί. Όλα δείχνουν προς την κατεύθυνση μιας μείωσης τον Απρίλιο. Αλλά δεν έχουμε ακόμα Απρίλιο, βρισκόμαστε στο Μάρτιο. Έχουμε ένα μήνα μπροστά μας, οπότε δεν μπορώ να σας πω ότι θα αποφασίσουμε μείωση. Και η αβεβαιότητα είναι τόσο υψηλή που είναι αδύνατον να γνωρίζουμε τι μπορεί να συμβεί για να αλλάξει η απόφασή μας.»

Επανέλαβε δε την εκτίμηση του ότι ότι θα έχουμε άλλες δύο μειώσεις φέτος και ότι το 2% θα είναι το καταληκτικό επίπεδο των επιτοκίων, διευκρινίζοντας ότι δεν μπορεί να προβλέψει το πότε ακριβώς θα γίνουν αυτές οι δύο μειώσεις, καθώς σε συνθήκες τόσο υψηλής αβεβαιότητας, δεν θα ήταν συνετό να είναι τόσο ακριβής.

Ο ίδιος απέκλεισε το ενδεχόμενο το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ να μειωθεί στο 2% αναφέροντας ότι «Πριν από την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την απόφαση για το φρένο χρέους της Γερμανίας, και με έναν πόλεμο δασμών να έρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μπορεί να υπήρχαν αρκετές ενδείξεις για εξασθένηση της ανάπτυξης ώστε το επιτόκιο να φτάσει όχι στο 1,5%, αλλά ίσως στο 1,75%.»

Συνέντευξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στο Econostream και τον David Barwick

Ε: Κύριε Διοικητά, πώς αξιολογείτε την τρέχουσα κατάσταση;

A: Κατ’ αρχάς όσον αφορά τη δημοσιονομική επέκταση, οι πραγματικές αποφάσεις δεν έχουν ληφθεί ακόμα. Προς το παρόν, παρατηρούμε υψηλότερες αποδόσεις ομολόγων, κάτι που λειτουργεί σε περιοριστική κατεύθυνση. Η αύξηση των αποδόσεων βασίζεται σε προσδοκίες για υψηλότερα επίπεδα χρέους και ελλείμματα, αλλά το χρέος και το έλλειμμα της Γερμανίας είναι πολύ χαμηλά, επομένως ήταν σωστή η απόφαση να ανασταλεί το φρένο χρέους. Αυτή η απόφαση μπορεί να σηματοδοτεί υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη στο μέλλον, αλλά επιδρά περιοριστικά στις συνθήκες χρηματοδότησης, επομένως συνηγορεί υπέρ μείωσης των επιτοκίων. Δεν τίθεται θέμα για αυτό. Όσον αφορά τους δασμούς, είδατε τι είπε η Πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ σήμερα το πρωί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: ο πληθωρισμός μπορεί να αυξηθεί βραχυπρόθεσμα αν υπάρξουν αντίποινα, κάτι που φαίνεται αναπόφευκτο, αλλά η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας θα περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις μεσοπρόθεσμα. Άρα έχουμε επίδραση αρχικά στασιμοπληθωριστική αλλά στη συνέχεια αποπληθωριστική, και αυτό δεν πρέπει να στρεβλώσει τον προσανατολισμό της πολιτικής μας προς χαμηλότερα επιτόκια. Ταυτόχρονα, η νομισματική πολιτική πλέον είναι σημαντικά λιγότερο περιοριστική, ωστόσο εξακολουθεί να είναι περιοριστική. Θεωρώ λοιπόν ότι, συνολικά, ο προσανατολισμός της νομισματικής πολιτικής είναι σαφής. Κατευθύνεται σε περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και οι αγορές συμφωνούν με αυτό. Ωστόσο, τώρα περισσότερο παρά ποτέ, είναι αναγκαία η προσέγγιση που ακολουθούμε, σύμφωνα με την οποία οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση τα εκάστοτε διαθέσιμα δεδομένα και με ορίζοντα την επόμενη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου. Επομένως δεν μπορώ να πω αν η επόμενη μείωση θα είναι τον Απρίλιο ή τον Ιούνιο, πάντως είναι σαφές κατά τη γνώμη μου ότι έχουμε ακόμη δρόμο.

Ε: Τι θα σας οδηγούσε να μη μειώσετε τα επιτόκια τον Απρίλιο;

A: Αν η συνεδρίαση ήταν σήμερα, θα ήμουν πιο σίγουρος ότι θα αποφασίζαμε μείωση, γιατί ο πληθωρισμός το Φεβρουάριο ήταν 2,3%, σύμφωνα με την πορεία που έχουμε χαράξει, και το αν θα πραγματοποιηθεί η πρόβλεψή μας εξαρτάται και από την περαιτέρω μείωση των επιτοκίων. Επίσης, τα στοιχεία για το δ΄ τρίμηνο του 2024 δείχνουν επιβράδυνση της αύξησης των μισθών. Ο πληθωρισμός των υπηρεσιών αποκλιμακώνεται. Ο πυρήνας του πληθωρισμού επίσης έχει μειωθεί. Όλα δείχνουν προς την κατεύθυνση μιας μείωσης τον Απρίλιο. Αλλά δεν έχουμε ακόμα Απρίλιο, βρισκόμαστε στο Μάρτιο. Έχουμε ένα μήνα μπροστά μας, οπότε δεν μπορώ να σας πω ότι θα αποφασίσουμε μείωση. Και η αβεβαιότητα είναι τόσο υψηλή που είναι αδύνατον να γνωρίζουμε τι μπορεί να συμβεί για να αλλάξει η απόφασή μας.

Ε: Σε προχθεσινή του συνέντευξη ο Διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Μάλτας κ. Demarco συμφώνησε με την άποψη ότι, καθώς οι περισσότερες πληροφορίες δείχνουν επί του παρόντος μια μείωση τον Απρίλιο, η μείωση αυτή θα ήταν, κατ’ αρχήν, δεδομένη.

A: Συμφωνώ και με αυτό.

Ε: Δηλαδή θα πρέπει να έχετε λόγο για να μη μειώσετε τα επιτόκια μάλλον παρά για να τα μειώσετε. Ήδη έχουμε λόγους που συνηγορούν σε μείωση.

A: Ναι, βεβαίως. Συμφωνώ απόλυτα.

Ε: Είπατε επίσης πρόσφατα ότι αναμένετε άλλες δύο μειώσεις και μετά τέλος.

A: Αυτό φυσικά δεν είναι επίσημη δέσμευση. Είναι η εκτίμησή μου για το πώς θα κινηθεί η νομισματική πολιτική, με βάση τα σήμερα διαθέσιμα δεδομένα και τις τρέχουσες προβλέψεις. Εξακολουθώ πάντως να πιστεύω ότι θα έχουμε άλλες δύο μειώσεις φέτος και ότι το 2% θα είναι το καταληκτικό επίπεδο των επιτοκίων. Δεν μπορώ να σας πω πότε ακριβώς θα γίνουν αυτές οι δύο μειώσεις. Σε συνθήκες τόσο υψηλής αβεβαιότητας, δεν θα ήταν συνετό να είμαι τόσο ακριβής.

Ε: Και οι παρατηρητές που θεωρούν ότι η ΕΚΤ θα συνεχίσει τις μειώσεις φτάνοντας στο 1,5%;

A: Δεν νομίζω ότι αυτό είναι σωστό. Είναι πολύ ακραίο, κατά την ταπεινή μου άποψη. Πριν από την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την απόφαση για το φρένο χρέους της Γερμανίας, και με έναν πόλεμο δασμών να έρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μπορεί να υπήρχαν αρκετές ενδείξεις για εξασθένηση της ανάπτυξης ώστε το επιτόκιο να φτάσει όχι στο 1,5%, αλλά ίσως στο 1,75%. Τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά, παρότι η αβεβαιότητα παραμένει υψηλή και έχουμε ακόμα πολύ δρόμο για να πετύχουμε ταχύτερη ανάπτυξη στην Ευρώπη χωρίς πληθωρισμό – αναφέρομαι στην Ένωση Κεφαλαιαγορών, στη χαλάρωση του κανονιστικού πλαισίου, στο Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, στην Τραπεζική Ένωση κ.λπ.

Ε: Και ποιες πληροφορίες εξετάζετε από τώρα έως τον Απρίλιο;

A: Τη δυναμική του πληθωρισμού, τον υποκείμενο πληθωρισμό και τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής, και επιπρόσθετα την έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων, την πορεία της οικονομικής δραστηριότητας και βεβαίως τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Θα μπορούσαμε να έχουμε και ευχάριστες εκπλήξεις, όπως πιθανή ειρήνευση στην Ουκρανία, που θα σήμαινε ακόμη χαμηλότερες τιμές ενέργειας.

Ε: Και θα έχετε στη διάθεσή σας μηχανιστικές επικαιροποιήσεις των προβλέψεων τον επόμενο μήνα. Τις παρακολουθείτε και αυτές;

A: Ασφαλώς, είναι και αυτές ένα από τα στοιχεία που λαμβάνουμε υπόψη. Όπως επίσης και η συναλλαγματική ισοτιμία. Αλλά προς το παρόν, όλα τα δεδομένα δείχνουν προς μια καθοδική πορεία των επιτοκίων πολιτικής.

Ε: Μια που αναφέρατε τη συναλλαγματική ισοτιμία, πώς αναμένετε να εξελιχθεί στο προσεχές διάστημα;

A: Αποφεύγω να κάνω προβλέψεις για τη συναλλαγματική ισοτιμία, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι η αρχική πρόβλεψη των αναλυτών για ανατίμηση του δολαρίου ήταν εσφαλμένη. Και εξακολουθώ να πιστεύω ότι ήταν εσφαλμένη.

Ε: Πότε πιστεύετε ότι ο πληθωρισμός θα επανέλθει στο 2% με προοπτική να σταθεροποιηθεί σε αυτό το επίπεδο;

A: Θεωρώ ότι στο τέλος του 2025 θα είμαστε πολύ κοντά στο 2%. Η πρόσφατη πτώση των τιμών της ενέργειας είναι ενθαρρυντική. Αν έχουμε ειρήνη στην Ουκρανία, τότε οι τιμές της ενέργειας θα μειωθούν ακόμη περισσότερο. Το ίδιο και οι τιμές των τροφίμων, επειδή τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία παράγουν πολύ σιτάρι. Ας περιμένουμε όμως, γιατί μπορεί να έχουμε δασμούς και αντίποινα που θα δυσχέραιναν τη διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Άρα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.

Ε: Και τι θεωρείτε πιο πιθανό; Ο πληθωρισμός να είναι πιο κάτω ή πιο πάνω από το στόχο;

A: Θα έλεγα ότι οι πιθανότητες είναι 50:50 να είναι πιο κάτω ή πιο πάνω, ανάλογα με το ποιοι από τους παράγοντες που περιέγραψα θα υπερισχύσουν. Θα είναι η επίδραση από τους δασμούς και τα αντίποινα; Από την ανάπτυξη; Από τις αυξημένες αποδόσεις των ομολόγων που λειτουργούν σε περιοριστική κατεύθυνση; Και ας μην ξεχνάμε, έχουμε περιοριστικές επιδράσεις από τις προηγούμενες αποφάσεις νομισματικής πολιτικής, ενώ και η συρρίκνωση του ισολογισμού μας επενεργεί προς την ίδια κατεύθυνση.

Ε: Την περασμένη εβδομάδα συμμετείχατε στο συνέδριο των Παρατηρητών της ΕΚΤ (ECB Watchers Conference), όπου η κυρία Λαγκάρντ ανέφερε στην ομιλία της ότι η ΕΚΤ δεν πρέπει να ενισχύει την αβεβαιότητα. Μια διακοπή των μειώσεων των επιτοκίων τον Απρίλιο, εκτός αν είναι επαρκώς δικαιολογημένη, θα ενίσχυε την αβεβαιότητα σχετικά με το τι κάνει η ΕΚΤ.

A: Έχουμε ακόμη ένα μήνα μπροστά μας και θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις. Αλλά καθήκον μας είναι να ελαχιστοποιούμε την αβεβαιότητα. Και αυτό ακριβώς κάναμε. Σε έναν ταραγμένο κόσμο καταφέραμε να διασφαλίσουμε ομαλή προσγείωση με πολύ χαμηλότερο πληθωρισμό. Η ευέλικτη και ρεαλιστική μας προσέγγιση έχει δώσει θετικά αποτελέσματα και θα συνεχίσουμε έτσι. Το κλίμα στο Διοικητικό Συμβούλιο είναι πολύ καλό. Δεν υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες και θα συνεχίσουμε να περιορίζουμε την αβεβαιότητα και να κινούμαστε προς την επίτευξη του πρωταρχικού μας σκοπού, που είναι η σταθερότητα των τιμών. Είμαστε πάρα πολύ κοντά στο να τον επιτύχουμε.

E: Πρόσφατα ένας πρώην συνάδελφός σας μάς είπε ότι, αν οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων φθάσουν στο 2,90% ή και το ξεπεράσουν, αυτό θα είναι καταλυτικό για να μειώσετε τα επιτόκια. Συμφωνείτε;

A: Ναι, συμφωνώ. Οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων ήταν 2% στο τέλος Δεκεμβρίου και τώρα έχουν φθάσει στο 2,8%. Αυτό ασκεί περιοριστική επίδραση τόσο στον πληθωρισμό όσο και στο προϊόν της οικονομίας. Συνεπώς ναι, το λαμβάνουμε υπόψη.

Ε: Κατά τη γνώμη σας σε ποιο επίπεδο βρίσκεται το ουδέτερο επιτόκιο;

A: Το ουδέτερο επιτόκιο είναι μια θεωρητική έννοια που ισχύει σε κατάσταση ισορροπίας. Όμως, ένα νούμερο που παράγεται από οικονομετρικά υποδείγματα δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται στη λήψη αποφάσεων νομισματικής πολιτικής, διότι το εύρος ανάμεσα στο κατώτατο και το ανώτατο όριο της εκτίμησης είναι μεγάλο. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της ΕΚΤ, το εύρος είναι από 1,75% έως 2,25%, άρα ο μέσος όρος είναι 2%, κοντά στην εκτίμηση των αγορών για το τελικό επιτόκιο (terminal rate). Τα οικονομικά όμως δεν είναι κβαντομηχανική, αλλά κοινωνική επιστήμη. Την τελική απόφαση την παίρνει το Διοικητικό Συμβούλιο κατά την κρίση του, λαμβάνοντας υπόψη του όλες τις παραμέτρους.

Ε: Και μετά από άλλη μία μείωση επιτοκίων, θεωρείτε ότι η νομισματική πολιτική θα παραμείνει περιοριστική, εφόσον και πάλι το επιτόκιο θα βρίσκεται στο ανώτατο όριο του εύρους της εκτίμησης που αναφέρατε;

A: Αυτό θα εξαρτηθεί από την κατάσταση και από τα δεδομένα που θα έχουμε στη διάθεσή μας όταν θα κληθούμε να αποφασίσουμε. Συνεπώς, αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να σας απαντήσω με βεβαιότητα, αλλά όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, θα έλεγα ότι ναι, και μετά από μία ακόμα μείωση των επιτοκίων, η νομισματική πολιτική θα παραμένει περιοριστική.

Ε: Πιστεύετε ότι το γεγονός και μόνο ότι δεν θα έχετε επικαιροποιημένες προβλέψεις σημαίνει ότι είναι πιθανότερο να αφήσετε τα επιτόκια αμετάβλητα τον Απρίλιο;

A: Όχι. Εξάλλου, είμαστε σε θέση να κρίνουμε την κατάσταση, ακόμα και χωρίς να έχουμε στη διάθεσή μας επίσημες προβλέψεις.

Ε: Αυτή την ανακοίνωση που αναμένουμε από τις ΗΠΑ στις 2 Απριλίου, πώς θα τη συνεκτιμήσετε στην απόφαση που θα λάβετε στις 17 Απριλίου, δεδομένου ότι δεν θα είναι διαθέσιμες επικαιροποιημένες προβλέψεις;

A: Αν οι ΗΠΑ επιβάλουν δασμούς 25%, γνωρίζουμε ότι αυτό θα επιδράσει ως επί το πλείστον αρνητικά στην ανάπτυξη. Δεν θα υπάρξουν κερδισμένοι, αλλά – δυστυχώς – μόνο χαμένοι. Ανάμεσα στους χαμένους θα είναι και οι ίδιες οι ΗΠΑ, όχι μόνο ο υπόλοιπος κόσμος. Θα υπάρξει όμως μείωση της ζήτησης εξαγωγών, και η ζώνη του ευρώ είναι πολύ πιο ανοικτή οικονομία από ό,τι οι ΗΠΑ, συνεπώς οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη της ζώνης του ευρώ θα είναι σοβαρές. Είτε έχουμε στη διάθεσή μας επικαιροποιημένες προβολές είτε όχι, μπορούμε πάντα να κρίνουμε, και θα το συζητήσουμε. Βεβαίως, αυτή τη στιγμή τα στελέχη μας μελετούν εντατικά το θέμα, οπότε θα έχουμε κάποια εικόνα.

Ε: Όσον αφορά την απόφαση της Γερμανίας για το φρένο χρέους, πότε θα αρχίσει να έχει ορατές συνέπειες στον πληθωρισμό και την ανάπτυξη;

A: Θα περάσει χρόνος. Η κατ’ αρχήν απόφαση λήφθηκε στη Γερμανία και αυτό είναι πολύ καλό, γιατί η χώρα έχει πολύ χαμηλό δημόσιο χρέος και μικρό έλλειμμα. Χρειάζεται επενδύσεις, συνεπώς είναι καλό να διερευνήσει το δημοσιονομικό χώρο που διαθέτει. Κατ’ επέκταση, είναι θετική εξέλιξη για την Ευρώπη, και το γεγονός ότι υπάρχει αρνητικό παραγωγικό κενό σημαίνει ότι δεν θα επηρεαστεί σημαντικά ο πληθωρισμός.

Ε: Θα ενσωματωθεί αυτό με κάποια μορφή στις μακροοικονομικές προβολές του Ιουνίου;

A: Εξαρτάται από το αν θα υπάρξει οριστική εφαρμογή από τη νέα γερμανική κυβέρνηση.

Ε: Επομένως, είναι πιθανό να μην επηρεάσει άμεσα τις αποφάσεις για κάποιο χρονικό διάστημα.

A: Ναι, μπορεί να πάρει χρόνο.

Ε: Τον τελευταίο καιρό γίνεται λόγος για το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να καταλήξουν σε ύφεση, κάτι που έχει καιρό να συμβεί.

A: Έχουμε πρόβλεψη από τη Federal Reserve Bank of Atlanta, με βάση οικονομετρικά υποδείγματα παραγωγής εκτιμήσεων σε πραγματικό χρόνο (nowcasting), που για πρώτη φορά δείχνει ύφεση στις ΗΠΑ. Πρόκειται για μεγάλη ανατροπή σε σύγκριση με το παρελθόν.

Ε: Αυτό πρέπει να είναι ένα από τα στοιχεία που σας κάνουν να πιστεύετε ότι η ΕΚΤ θα χρειαστεί να κάνει περισσότερα, και όχι λιγότερα.

A: Ναι, βέβαια. Επίσης είναι άλλος ένας λόγος ώστε να μην αμφιβάλλω ότι μεσοπρόθεσμα ο εμπορικός πόλεμος θα έχει αποπληθωριστικές επιπτώσεις παντού.