Αποποίηση κληρονομιάς: Το όνειρο για ένα κεραμίδι που έγινε εφιάλτης για τους απογόνους

Τα αίτια αυτής της κίνησης από τους «κληρονόμους» είναι κατανοητά.

• Τα ολοένα αυξανόμενα χρέη - σε σύγκριση με το παρελθόν - που αφήνει ο θανών, όταν αποβιώνει (π.χ. σε Τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, Εφορία κλπ).
• Η δυσβάσταχτη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας με κάθε λογής φόρους και «χαράτσια» (ΕΝ.Φ.Ι.Α, έμμεση φόροι σε ηλεκτρικό, δήμους, κλπ).
• Η δυσκολία στην συντήρηση καθώς και η δυσχέρεια πώλησης των κληρονομούμενων ακινήτων, αλλά και η δυσκολία στην ενοικίαση ή ακριβέστερα στην είσπραξη των ενοικίων.

Η Αποποίηση γενικά

Η αποποίηση της κληρονομιάς είναι η δυνατότητα ενός κληρονόμου, να μην αποδεχθεί το σύνολο ή το μερίδιο, που του αντιστοιχεί από την περιουσία του θανούντος συγγενούς ή όχι.

Το δικαίωμα αυτό μπορεί να δημιουργηθεί από τον θάνατο ενός συγγενούς, οποιουδήποτε βαθμού, που άφησε περιουσία (νόμιμη μοίρα εξ αδιαθέτου διαδοχής ), είτε από αναφορά σε κληρονομιά που άφησε ο θανών.

Να θυμίσουμε ότι σε περίπτωση αποδοχής κληρονομιάς, ο κληρονόμος αποδέχεται και το ενεργητικό (ακίνητα, χρήματα, κινητά κλπ που περιλαμβάνει η κληρονομιά) και το παθητικό (χρέη σε τράπεζες, δημόσιο, ασφαλιστικούς οργανισμούς κλπ.)

Η Αποποίηση κληρονομιάς από νομική άποψη

Η αποποίηση (αλλά και αποδοχή), από νομική άποψη, είναι μονομερής δικαιοπραξία αμετάκλητη και γίνεται στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς. Μπορεί όμως να ακυρωθεί συνεπεία πλάνης, απάτης, απειλής.

Δικαίωμα αποποίησης έχει κάθε κληρονόμος, είτε εκ διαθήκης είτε εξ αδιαθέτου. Μόνο το Δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά, η οποία περιέρχεται σ’ αυτό.

Η αποποίηση γίνεται με δήλωση στη γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομιάς, που είναι το μονομελές πρωτοδικείο στην περιφέρεια του οποίου κατοικούσε ή διέμενε ο κληρονομούμενος.

Η προθεσμία προς αποποίηση είναι τετράμηνη και αρχίζει:

1. από το θάνατο του κληρονομούμενου (όταν δεν υπάρχει διαθήκη).
2. από τη δημοσίευση της διαθήκης.

Εάν ο κληρονομούμενος είχε την κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος διέμενε στο εξωτερικό, τότε η προθεσμία για την αποποίηση είναι ένα έτος.

Η αποδοχή και η αποποίηση κληρονομιάς δεν μπορεί να γίνει μερικώς, διαφορετικά είναι άκυρη. Όταν όμως κάποιος είναι κληρονόμος εκ διαθήκης και αποποιηθεί την εκ διαθήκης κληρονομιά που περιέρχεται σ’ αυτόν, μπορεί να είναι κληρονόμος εξ αδιαθέτου, ως πλησιέστερος εξ αίματος συγγενής του κληρονομούμενου, δηλαδή μπορεί να αποποιηθεί την εκ διαθήκης και να δεχθεί την εξ αδιαθέτου κληρονομιά.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά του θανόντος, τότε αυτή (η κληρονομιά) περιέρχεται στους κληρονόμους του αποποιηθέντος. Δηλαδή το δικαίωμα της αποποίησης μεταβαίνει στους κληρονόμους του κληρονόμου. Αν ο κληρονόμος πεθάνει πριν περάσει η προθεσμία προς αποποίηση, χωρίς να έχει προλάβει να αποποιηθεί και άφησε κληρονόμους περισσότερους του ενός, τότε ο κάθε κληρονόμος του μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά που περιήλθε στον αποβιώσαντα (αρχικό) κληρονόμο κατά το μέρος που αντιστοιχεί στη μερίδα του, δεδομένου ότι καθένας τους (από τους κληρονόμους) έχει αυτοτελές δικαίωμα αποποίησης.

Η αποποίηση ενώπιον αναρμόδιου δικαστηρίου είναι άκυρη. Επίσης είναι άκυρη (η αποποίηση) μετά την νόμιμη προθεσμία (των τεσσάρων μηνών ή του ενός έτους).

Πληροφορίες για την Αποποίηση με μια ματιά.

• Σε πόσο χρόνο μπορεί να αποποιηθεί ο κληρονόμος την κληρονομιά.

Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε το δικαίωμα του να εισέρθει στην περιουσία και το λόγο της. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο χρόνος ξεκινάει από τότε που έμαθε για το θάνατο του κληρονομουμένου.

• Αν υπάρχει διαθήκη σε πόσο χρόνο μπορεί να αποποιηθεί ο κληρονόμος την κληρονομιά.

Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε το δικαίωμα του να εισέρθει στην περιουσία και το λόγο της. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο χρόνος ξεκινάει από την ημερομηνία που έμαθε για την αναφορά του στην κληρονομιά. Η ημερομηνία αυτή δεν μπορεί να είναι προγενέστερη από την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης.

• Αν ο κληρονόμος είναι κάτοικος εξωτερικού σε πόσο χρόνο μπορεί να αποποιηθεί ο κληρονόμος την κληρονομιά;

Αν ο κληρονόμος είναι αποδεδειγμένα, κάτοικός εξωτερικού ή αν έμαθε το δικαίωμα του να εισέρθει στην περιουσία όταν διέμενε στο εξωτερικό η προθεσμία αποποίησης είναι ένας χρόνος, είτε από τον θάνατο (εξ αδιαθέτου κληρονόμος) είτε από την δημοσίευση της κληρονομιάς.

• Πως γίνεται η αποποίηση της κληρονομιάς και σε ποιο δικαστήριο;

Η αποποίηση κληρονομιάς γίνεται στο Γραμματέα του Ειρηνοδικείου, στην περιφέρεια του οποίου είχε την κατοικία του ο κληρονομούμενος κατά το χρόνο του θανάτου του.

Η αποποίηση πρέπει να γίνει με την αυτοπρόσωπή παρουσία του κληρονόμου. Σε περίπτωση που δεν μπορεί να παραστεί, η αποποίηση γίνεται με αντιπρόσωπο που θα πρέπει να έχει ειδική πληρεξουσιότητα (Πληρεξούσιο) με συμβολαιογραφικό έγγραφο.

• Τι συνέπιες υπάρχουν αν περάσει ο χρόνος της αποποίησης;

Εάν και εφ' όσον δε γίνει ρητή δήλωση αποποίησης του κληρονόμου ενώπιον του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου και εντός της ως άνω αποκλειστικής προθεσμίας, εξ' αντιδιαστολής σημαίνει ότι ο κληρονόμος σιωπηρά αποδέχεται την κληρονομιά και επομένως και το ενεργητικό και το παθητικό της περιουσίας του θανόντος.

• Τι ισχύει για τα ανήλικα τέκνα και πως μπορούν να αποποιηθούν την κληρονομιά;

Τα ανήλικα τέκνα σύμφωνα με τον νόμο αποδέχονται πάντα την κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής*. Μπορούν όμως να αποποιηθούν την κληρονομιά μετά από άδεια από το δικαστήριο επικαλούμενοι το λόγο που πρέπει να αποποιηθούν. Ο σημαντικότερος λόγος είναι τα χρέη της κληρονομιάς τα οποία είναι συνήθως περισσότερα από το ενεργητικό της. Τη διαδικασία την κινούν οι έχοντες την επιμέλεια και γονική μέριμνα των τέκνων.

*Ευεργέτημα απογραφής: Η διαδικασία αποδοχής της κληρονομιάς χωρίς να ενωθούν η περιουσία του θανόντος με την περιουσία του κληρονόμου. Ωστόσο, ο κληρονόμος δεσμεύεται με την ανάληψη υποχρέωσης εκκαθάρισης της κληρονομιάς ρευστοποιώντας το ενεργητικό για την αποπληρωμή των χρεών.

Προσοχή:

Η αποποίηση μπορεί να είναι άκυρη, στις παρακάτω περιπτώσεις.

α) Η αποποίηση είναι άκυρη αν ο κληρονόμος έχει ρητά ή σιωπηρά δηλώσει ότι αποδέχεται την κληρονομία. Από τη σύνταξη απογραφής της κληρονομίας και μόνο δεν συνάγεται τέτοια δήλωση.

β) Η αποποίηση είναι άκυρη, αν γίνει μετά την πάροδο της προθεσμίας για αποποίηση. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή.

Έτσι θα πρέπει να τηρηθούν ρητά η προθεσμίες που απαιτεί ο νόμος. Έστω και μία ημέρα καθυστέρηση μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει γίνει αποδοχή της κληρονομιάς, που σημαίνει αποδοχή και του ενεργητικού της (ακίνητα, μετρητά κλπ) αλλά και του παθητικού (δάνεια, χρέη στο δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, χρέη προς τρίτους κλπ. )

γ) Σε περίπτωση που δεν έχουμε «χρηστεί» νόμιμα ως κληρονόμοι.

Αν για παράδειγμα είμαστε κληρονόμοι δευτέρου βαθμού, δεν μπορούμε να καταθέσουμε αποποίηση, αν δεν αποποιηθούν πρώτα οι κληρονόμοι πρώτου βαθμού.

Παππούς πεθαίνει και αφήνει ακίνητη περιουσία και χρέη. Θα πρέπει να αποποιηθούν πρώτα τα εν ζωή τέκνα και μετά τα παιδιά τους. Αν γίνει αποποίηση των εγγονών χωρίς να έχει γίνει αποποίηση από τους εν ζωή γονείς , τότε η αποποίηση των εγγονών είναι άκυρη.

δ) Επίσης είναι άκυρη, αν έγινε υπό αίρεση ή προθεσμία ή για μέρος της κληρονομίας.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αποποιηθούμε μέρος της κληρονομιάς ή να αποποιηθούμε θέτοντας προϋποθέσεις.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η αποποίηση , όπως και η αποδοχή, της κληρονομιάς είναι νομική πράξη αμετάκλητη.

Μπορεί να γίνει ακύρωση ή αποδοχή κληρονομιάς με δικαστική απόφαση αν ο κληρονόμος μπορεί να αποδείξει ότι η πράξη του έκανε ήταν κάτω από καθεστώς απειλής, τελούσε σε πλάνη για τα πραγματικά στοιχεία της περιουσίας.

Πρέπει να κατατεθεί αγωγή στα αρμόδια για την κρίση δικαιοπραξιών, δικαστήρια και να ζητείται η ακύρωση της δικαιοπραξίας.

Δήλωση κληρονομούμενων ακινήτων στο Ε9.

Σύμφωνα με το άρθρο , παρ. 3^α του νόμου 4223/2013 (νόμος για την εφαρμογή του ΕΝ.Φ.Ι.Α.):

«3.α. Για τον προσδιορισμό του ΕΝ.Φ.Ι.Α. κάθε επόμενου του 2014 έτους, λαμβάνεται η δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. με τα στοιχεία των ακινήτων του προηγούμενου έτους με τις μεταβολές που επήλθαν. Για τη σύσταση, απόκτηση και κάθε άλλη μεταβολή στα δικαιώματα της παραγράφου 2 του άρθρου 1, από 1.1.2015 και εφεξής, ο φορολογούμενος υποχρεούται σε υποβολή δήλωσης στοιχείων ακινήτων εντός τριάντα (30) ημερών από την ημέρα της σύστασης, απόκτησης και κάθε άλλης μεταβολής στα παραπάνω δικαιώματα, πλην της κληρονομικής διαδοχής, για την οποία ο φορολογούμενος υποχρεούται σε υποβολή δήλωσης στοιχείων ακινήτων εντός τριάντα (30) ημερών από την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας αποποίησης της κληρονομιάς.»

Δηλαδή από το έτος 2014, στις περιπτώσεις κληρονομικής διαδοχής η δήλωση στοιχείων ακινήτων (έντυπο Ε9) υποβάλλεται εντός τριάντα ημερών από την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας αποποίησης της κληρονομιάς. Συγκεκριμένα ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών από την ημερομηνία που πληροφορήθηκε την επαγωγή και το λόγο της, δηλαδή – κατά κανόνα - από την ημερομηνία θανάτου, προκειμένου για τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους, και από την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης, προκειμένου για τους εκ διαθήκης κληρονόμους. Αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό, η προθεσμία αποποίησης της κληρονομίας ορίζεται αντίστοιχα σε ένα (1) έτος. Σε περίπτωση αποποίησης της κληρονομιάς, ο συνεπεία αυτής καθιστάμενος κληρονόμος, έχει ανάλογη προθεσμία για αποποίηση.

Ο φορολογούμενος υποχρεούται να αναγράψει στη δήλωση στοιχείων ακινήτων, την οποία θα υποβάλει προς τούτο, την ημερομηνία θανάτου του κληρονομουμένου και, στις περιπτώσεις που πρόκειται για εκ διαθήκης κληρονόμο, την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης.

Προσοχή: Στην περίπτωση που δεν γίνει αποποίηση κληρονομιάς, ο κληρονόμος θα πρέπει να δηλώσει στο Ε9 τα ακίνητα σύμφωνα με την νόμιμη μοίρα (σε περίπτωση οικογένειας 25% ο/η σύζυγος και 75% τα παιδία), με την αιτιολογία «εξ αδιαθέτου κληρονόμος». Όταν ανοιχτεί η διαθήκη, αν υπάρχει ή γίνει το οριστικό συμβόλαιο της κληρονομιάς, τότε θα πρέπει να ξαναγίνει δήλωση των ακινήτων με την αναφορά του νομικού εγγράφου.

*Ο Αποστόλης Αλωνιάτης είναι οικονομολόγος - φοροτεχνικός, Α' Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.

Άλλα άρθρα του Αποστόλη Αλωνιάτη στο fpress.gr

Ποιοι πρέπει να περάσουν από την εφορία πριν υποβάλλουν τη φορολογική τους δήλωση

Πώς αντιμετωπίζεται φορολογικά η ιδιοχρησιμοποίηση ακινήτων

Με παρατάσεις αλλά και εκκρεμότητες φεύγει το 2018

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τις γονικές παροχές και τις δωρεές

Έχετε εξασφαλίσει για φέτος το αφορολόγητο της εφορίας;

Όλες οι υποχρεώσεις φυσικών και νομικών προσώπων μέχρι το τέλος του έτους

Οι 18 απαντήσεις σε ισάριθμες ερωτήσεις για τον φόρο κληρονομιάς

Ποιες φορολογικές δηλώσεις πρέπει να γίνουν μέχρι το τέλος του χρόνου