Οι 18 απαντήσεις σε ισάριθμες ερωτήσεις για τον φόρο κληρονομιάς

1. Σε ποιο νομοθετικό πλαίσιο βασίζεται η φορολόγηση των κληρονομιών;

Στον Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια, ο οποίος κυρώθηκε με το πρώτο άρθρο του ν. 2961/2001 (Α’ 266) και στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας ν. 4174/2013 (Α’ 170), όπως ισχύουν.

2. Σε ποια περιουσιακά στοιχεία επιβάλλεται φόρος κληρονομιάς;

Ο φόρος κληρονομιάς επιβάλλεται σε κάθε περιουσία που βρίσκεται στην Ελλάδα και ανήκει σε ημεδαπούς ή σε αλλοδαπούς, καθώς και στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό και ανήκει σε Έλληνα ή σε αλλοδαπό υπήκοο που είχε την κατοικία του στην Ελλάδα.

3. Ποιος είναι υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;

Ο κληρονόμος ή ο κληροδόχος ή ο νόμιμος αντιπρόσωπός του.

4. Ποια είναι η προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;

Η δήλωση φόρου κληρονομιάς υποβάλλεται μέσα σε έξι (6) μήνες από το θάνατο, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στην Ελλάδα ή μέσα σε ένα (1) χρόνο, αν ο κληρονομούμενος πέθανε στο εξωτερικό ή οι κληρονόμοι ή οι κληροδόχοι διέμεναν κατά τον χρόνο θανάτου στο εξωτερικό.

Η προθεσμία αρχίζει κατά κανόνα από:

• το θάνατο του φορολογουμένου
• τη δημοσίευση της διαθήκης ή
• τη δημοσίευση στον τύπο της δικαστικής απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια ή
• το θάνατο του υπόχρεου σε δήλωση, αν αυτός δεν υπέβαλε δήλωση ή
• τη λήξη της επιδικίας, τη συνένωση της επικαρπίας με την ψιλή κυριότητα, την αναγκαστική απαλλοτρίωση, την είσπραξη πνευματικών δικαιωμάτων, κ.λπ.

5. Μπορεί να παραταθεί η προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομιάς;

Η προθεσμία μπορεί να παραταθεί για τρεις (3) κατ’ ανώτατο όριο μήνες, με απόφαση του προϊσταμένου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ.. Η αίτηση για παράταση της προθεσμίας μπορεί να υποβληθεί ακόμη και μετά τη λήξη αυτής, μέσα όμως στο τρίμηνο που ακολουθεί.

6. Ποια δικαιολογητικά απαιτούνται κατά την υποβολή δηλώσεων φόρου κληρονομιάς;

α) Ληξιαρχική πράξη θανάτου

β) αντίγραφο διαθήκης

γ) κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό της αρμόδιας δημοτικής ή κοινοτικής αρχής περί του είδους και του βαθμού συγγενείας προς τον κληρονομούμενο

δ) πιστοποιητικό του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου περί μη δημοσιεύσεως νεότερης διαθήκης ή περί μη δημοσιεύσεως διαθήκης στην περίπτωση της εξ αδιαθέτου διαδοχής

ε) πιστοποιητικό για την ηλικία του επικαρπωτή, όταν για τον προσδιορισμό της αξίας λαμβάνεται υπόψη η ηλικία αυτού

στ) έγγραφο νομιμοποιήσεως, σε περίπτωση πληρεξουσίου

ζ) τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης η) αποδεικτικά χρεών της κληρονομιάς.

7. Πού υποβάλλεται η δήλωση φόρου κληρονομιάς;

Η δήλωση φόρου κληρονομιάς υποβάλλεται στη Δ.Ο.Υ., στη χωρική αρμοδιότητα της οποίας ανήκει η τελευταία διεύθυνση κατοικίας του κληρονομουμένου, όπως αυτή έχει δηλωθεί στο Μητρώο του.

Αν ο κληρονομούμενος κατοικούσε στο εξωτερικό, η δήλωση υποβάλλεται στη Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού.

Αν ο κληρονομούμενος είχε την κατοικία του στο εξωτερικό αλλά πέθανε στην Ελλάδα, η δήλωση υποβάλλεται στη Δ.Ο.Υ. του τόπου θανάτου.

Υπάρχει δυνατότητα για σημαντικούς λόγους να ορισθεί άλλη Δ.Ο.Υ. ως αρμόδια, με απόφαση του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε., μετά από αίτηση όλων των κληρονόμων.

8. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από το φόρο κληρονομιών;

α) ο κληρονόμος είναι σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (Α’ 241) (εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών) ή του ν. 4356/2015 (Α’ 181) ή τέκνο του κληρονομουμένου.

β) ο κληρονόμος είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.).

γ) ο κληρονόμος, ο σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους δε έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων (και των λοιπών αντίστοιχων κληρονομιαίων ακινήτων) είναι 70 τ.μ. προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.

δ) το ακίνητο αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα.

ε) η απαλλαγή από το φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας παρέχεται για μία φορά. Δεν απαλλάσσεται ο κληρονόμος που ο ίδιος ή ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα αυτού έχουν ήδη τύχει απαλλαγής από το φόρο μεταβίβασης ή γονικής παροχής ή κληρονομιάς.

στ) η κατοικία ή το οικόπεδο θα παραμείνει στην κυριότητα του κληρονόμου για μία τουλάχιστον πενταετία.

ζ) το αίτημα για την απαλλαγή υποβάλλεται με την εμπρόθεσμη δήλωση.

9. Ποια είναι τα αφορολόγητα ποσά για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά;

Η απαλλαγή παρέχεται για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 € για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 250.000 € για έγγαμο, η οποία προσαυξάνεται κατά 25.000 € για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 € για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα ανήλικα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος. Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα. Επίσης, χορηγείται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας μέχρι 50.000 € για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 100.000 € για κάθε έγγαμο, προσαυξανόμενη κατά 10.000 € για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 € για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα. Τα παραπάνω ποσά ισχύουν για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά και με γονική παροχή. Ειδικά, η προσαύξηση για τα ανήλικα τέκνα, όσον αφορά στον φόρο κληρονομιάς ισχύει, εφόσον στον κληρονόμο περιέρχεται μία μόνο κατοικία ή ένα μόνο οικόπεδο εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ποσοστό εξ αδιαιρέτου.

10. Φορολογείται η κατάθεση σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό;

Απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς (και όχι από τον φόρο δωρεάς ή γονικής παροχής) το ποσό χρηματικής κατάθεσης σε κοινό λογαριασμό του ν. 5638/1932 (Α’ 307), εφόσον έχει τεθεί ο όρος ότι με τον θάνατο οποιουδήποτε δικαιούχου η κατάθεση περιέρχεται αυτοδίκαια στους λοιπούς επιζώντες, μέχρι τον τελευταίο από αυτούς.

Συγκεκριμένα:

Στην πιο πάνω κοινή κατάθεση (κοινό λογαριασμό) μπορεί να τεθεί πρόσθετα ο όρος ότι, με το θάνατο οποιουδήποτε κοινού καταθέτη, η κατάθεση και ο λογαριασμός περιέρχεται αυτοδικαίως στους λοιπούς επιζώντες, ελεύθεροι από φόρο κληρονομίας, μέχρι του τελευταίου, οι κληρονόμοι του οποίου όμως φορολογούνται.

Κανένας από τους κοινούς καταθέτες δεν έχει δικαίωμα να διαθέσει την κατάθεση με πράξη εν ζωή ή με διαθήκη.

Συνεπώς, οποιαδήποτε τέτοια διάθεση είναι άκυρη και δεν επιφέρει κανένα αποτέλεσμα.

Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι οι κληρονόμοι αποβιώσαντος κοινού καταθέτη, είτε αυτοί είναι εξ αδιαθέτου είτε εκ διαθήκης, κανένα δικαίωμα δεν έχουν επί του κοινού λογαριασμού εφόσον δεν είναι συγκαταθέτες.

Σε περίπτωση θανάτου κάποιου από τους περισσότερους κοινούς καταθέτες, οι κληρονόμοι τούτου, εφόσον ο αποβιώσας δεν είναι ο τελευταίος από τους κοινούς καταθέτες, δεν έχουν κληρονομικό δικαίωμα (δηλαδή δεν είναι κληρονόμοι) στο περιεχόμενο του κοινού λογαριασμού, αλλά ούτε και το Δημόσιο νομιμοποιείται να εγείρει οποιαδήποτε φορολογική αξίωση κατ’ αυτών, όσον αφορά το συγκεκριμένο κοινό λογαριασμό. Αξίωση δεν έχει το Δημόσιο ούτε και κατά των επιζώντων κοινών καταθετών, στους οποίους το περιεχόμενο του λογαριασμού περιέρχεται όχι λόγω θανάτου, αλλά λόγω της φύσης και της ιδιαιτερότητας λειτουργίας του λογαριασμού και της δυνατότητας κάθε κοινού καταθέτη να αναλαμβάνει, είτε μέρος είτε το όλο του λογαριασμού χωρίς τη συμμετοχή των λοιπών κοινών καταθετών.

Τα ανωτέρω όμως δεν ισχύουν στην περίπτωση θανάτου του τελευταίου από τους κοινούς καταθέτες, δεδομένου ότι με το θάνατο του προτελευταίου από τους κοινούς καταθέτες, ο λογαριασμός είχε αποβάλει το ένδυμα του «κοινού» και είχε καταστεί ατομικός και λειτουργούσε ως ατομικός. Συνεπώς, το περιεχόμενό του αποτελεί στοιχείο της κληρονομίας του τελευταίου κοινού καταθέτη και οι κληρονόμοι του θα υπαχθούν γι’ αυτό σε φόρο κληρονομίας.

Ο προϊστάμενος της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., έχει τη δυνατότητα και την ελεγκτική εξουσία να ερευνήσει τη φύση του λογαριασμού, όσον αφορά τη γνησιότητα ή την εικονικότητα τούτου, δηλαδή την απόκρυψη τυχόν δωρεάς.

Αν η κατάθεση έγινε στην πράξη από τον ένα μόνο των καταθετών, τότε ο προϊστάμενος Δ.Ο.Υ. νομιμοποιείται να κινήσει τη διαδικασία για την υπαγωγή της κατάθεσης σε φόρο άτυπης δωρεάς, είτε στο σύνολό της είτε και μερικώς, δηλαδή για το τμήμα της χρηματικής κατάθεσης που δε μπορεί να δικαιολογήσει με βάση τα εισοδήματά του.

11. Προβλέπονται απαλλαγές γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων από το φόρο κληρονομιών;

Από 23-4-2010 καταργήθηκαν οι γεωργικές απαλλαγές.

12. Σε πόσες δόσεις καταβάλλεται ο φόρος κληρονομιών;

α) Ο φόρος που προκύπτει βάσει αρχικής ή εμπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης, καταβάλλεται σε 12 ίσες διμηνιαίες δόσεις, όχι μικρότερες των 500 €, πλην της τελευταίας.

Σε περίπτωση κληρονομιάς, αν ο κληρονόμος είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, με την προϋπόθεση ότι κάθε δόση δεν θα είναι μικρότερη των 500 €, πλην της τελευταίας.

β) Μετά την υποβολή εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης ή μετά τον έλεγχο, ο φόρος καταβάλλεται

εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση της πράξης διορθωτικού προσδιορισμού.

γ) Σε περίπτωση έκδοσης οριστικής απόφασης διοικητικού δικαστηρίου, ο φόρος καταβάλλεται σε δύο

ίσες μηνιαίες δόσεις.

δ) Στην περίπτωση δωρεάς-γονικής παροχής χρηματικών ποσών, ο φόρος καταβάλλεται άμεσα [εντός

τριών (3) ημερών από την υποβολή της δήλωσης].

13. Ποιος είναι ο χρόνος φορολογίας στις κληρονομιές;

Κατά κανόνα, χρόνος φορολογίας είναι ο χρόνος θανάτου. Ο χρόνος φορολογίας μετατίθεται σε μεταγενέστερο του θανάτου χρονικό σημείο αυτοδίκαια (στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος, π.χ. αναβλητική αίρεση, επιδικία για το κληρονομικό δικαίωμα, διαχωρισμό επικαρπίας και ψιλής κυριότητας, κ.λπ.) ή μετά από απόφαση του προϊσταμένου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μετά από αίτηση των κληρονόμων.

Στις περιπτώσεις αυτές, υποβάλλεται αρχική δήλωση με τα δικαιολογητικά της αναβολής φορολογίας και, μετά τη γένεση της φορολογικής υποχρέωσης, υποβάλλεται νέα δήλωση.

14. Πότε παραγράφεται το δικαίωμα του Δημοσίου για επιβολή φόρου κληρονομιάς;

Για υποθέσεις στις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε πριν την 1-1-2015, το δικαίωμα του Δημοσίου για έλεγχο της υπόθεσης παραγράφεται μετά την πάροδο δέκα (10) ετών, σε περίπτωση υποβολής δήλωσης, ή δεκαπέντε (15) ετών, αν δεν υποβλήθηκε δήλωση.

Για υποθέσεις στις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε από την 1-1-2015, το δικαίωμα του Δημοσίου παραγράφεται κατά κανόνα εντός πέντε (5) ετών, από το τέλος του έτους στο οποίο λήγει η προθεσμία υποβολής της δήλωσης.

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω το δικαίωμα του Δημοσίου είναι παραγραμμένο για όλες τις υποθέσεις για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε μέχρι την 31-12-1994.

15. Πως υπολογίζεται ο φόρος κληρονομιάς;

Οι φορολογούμενοι, ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση με τον κληρονομούμενο, κατατάσσονται σε τρεις (3) κατηγορίες, για καθεμιά από τις οποίες ισχύουν διαφορετικές φορολογικές κλίμακες με διαφορετικά αφορολόγητα ποσά και συντελεστές.

Στην Α κατηγορία εντάσσονται:

α) ο/η σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρομούμενος έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών) ή του ν. 4356/2015,

β) τα τέκνα,

γ) οι εγγονοί και

δ) οι γονείς του κληρονομουμένου.

Στη Β΄ κατηγορία εντάσσονται:

α) οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονοι, κ.λπ.),

β) οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούδες, προπαππούδες, κ.λπ.),

γ) τα εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε,

δ) οι κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού,

ε) οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς),

στ) οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου (ανεψιοί του κληρονομουμένου),

ζ) οι πατριοί και οι μητριές,

η) τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου,

θ) τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί - νύφες) και

ι) οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί - πεθερές) του κληρονομουμένου.

Στη Γ΄ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής ή εξωτικός του κληρονομουμένου.

16. Ποιες είναι οι ισχύουσες φορολογικές κλίμακες;

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α’

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β’

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ’

17. Υπάρχει απαλλασσόμενο ποσό όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή ανήλικο τέκνο του;

Μετά την 26-1-2010, όταν κληρονόμος είναι σύζυγος ή ανήλικο τέκνο του κληρονομουμένου, απαλλάσσεται από τον φόρο κληρονομιάς, αξίας κληρονομιαίας περιουσίας μέχρι 400.000 €, για κάθε κληρονόμο (με αντίστοιχο περιορισμό των κλιμακίων υπολογισμού του φόρου της Α΄ κατηγορίας). Η απαλλαγή ισχύει και στην περίπτωση που ο κληρονόμος είναι πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης κατά τις διατάξεις του ν. 4356/2015 (χωρίς χρονικό περιορισμό) και το οποίο λύθηκε με τον θάνατο αυτού.

18. Σε πόσες δόσεις καταβάλλεται ο φόρος κληρονομιών;

α) Ο φόρος που προκύπτει βάσει αρχικής ή εμπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης, καταβάλλεται σε 12 ίσες διμηνιαίες δόσεις, όχι μικρότερες των 500 €, πλην της τελευταίας.

Σε περίπτωση κληρονομιάς, αν ο κληρονόμος είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, με την προϋπόθεση ότι κάθε δόση δεν θα είναι μικρότερη των 500 €, πλην της τελευταίας.

β) Μετά την υποβολή εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης ή μετά τον έλεγχο, ο φόρος καταβάλλεται εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση της πράξης διορθωτικού προσδιορισμού.

γ) Σε περίπτωση έκδοσης οριστικής απόφασης διοικητικού δικαστηρίου, ο φόρος καταβάλλεται σε δύο ίσες μηνιαίες δόσεις.

(σ.σ. Ο φόρος κληρονομιών μπορεί να διακανονιστεί με την Πάγια Ρύθμιση του ν.4174/2013, έως 24 δόσεις)

ΠΗΓΕΣ:

1. «Εγχειρίδιο Ερωτήσεων – Απαντήσεων σε φορολογικά θέματα» που εξέδωσε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) τον Αύγουστο του 2018
2. «ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ» την επιστημονική επιμέλεια του οποίου έχει η κ. Φωτεινή Τιγκαράκη ( Εκδόσεις PROSVASIS ΑΕΒΕ 2017).
3. www.anazitisis.net (Ηλεκτρονικό αρχείο νόμων και εγκυκλίων της PROSVASIS AEBE)

*Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός, Α' Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Οικονομικός Διευθυντής της PROSVASIS AEBE, Συγγραφέας

Άλλα άρθρα του ίδιου στο fpress.gr

Ποιες φορολογικές δηλώσεις πρέπει να γίνουν μέχρι το τέλος του χρόνου