Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς: Οι ευκαιρίες και τα «αγκάθια» της πράσινης μετάβασης

Η χάραξη σαφών πολιτικών για να αντιμετωπιστούν οι επερχόμενες προκλήσεις αποτελεί βασική προϋπόθεση για να επιτευχθεί μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς πράσινη μετάβαση. Οι ευκαιρίες, οι προκλήσεις, αλλά και τα προβλήματα που σχετίζονται με τη βιώσιμη χρηματοδότηση απασχόλησαν το τελευταίο μέρος του διεθνούς συνεδρίου με τίτλο «The Future of Sustainable Finance», που διοργάνωσε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στο Μέγαρο Καρατζά.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης που συντόνισε ο κ. Κώστας Μποτόπουλος, Συνταγματολόγος, πρώην Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ο κ. Jean Paul Servais, Πρόεδρος Financial Services and Markets Authority (FSMA Βέλγιο) και Αντιπρόεδρος του ΔΣ της IOSCO εστίασε στο πρόβλημα του green washing, λέγοντας ότι απαιτείται σαφές πλαίσιο για να αντιμετωπιστεί. «Το green washing υπάρχει πολλά χρόνια, χρειάζεται βελτίωση της ποιότητας των γνωστοποιήσεων και καλύτερος έλεγχος. Πρέπει να δημιουργηθεί μία παγκόσμια γραμμή βάσης για την αντιμετώπιση του φαινομένου, πρέπει να δώσουμε ξεκάθαρους κανόνες στους επενδυτές για την αειφορία» σημείωσε.

Η κα. Chiara Mosca, Commissioner της Ιταλικής επιτροπής κεφαλαιαγοράς (CONSOB) υποστήριξε πως «η βιωσιμότητα διαμορφώνει τις εταιρικές συμπεριφορές. Τα στοιχεία από το NFD των ιταλικών εταιρειών δείχνουν μια τάση προοδευτικής βελτίωσης της ευαισθητοποίησης, των δυνατοτήτων και της δέσμευσης των διοικητικών συμβουλίων σε θέματα βιωσιμότητας. Από τώρα, η αποκάλυψη NF φαίνεται να έχει παίξει ρόλο σε αυτόν τον πολιτισμικό μετασχηματισμό. Το θέμα που σχετίζεται με το ESG υποστηρίζει τη δέσμευση των μετόχων και την παρακολούθηση των μη οικονομικών επιδόσεων, των πολιτικών και των στόχων της εταιρείας. Για να ενισχύσουν τον ρόλο της διαφάνειας στην εταιρική διακυβέρνηση, οι ρυθμιστικές αρχές αναζητούν κοινά πρότυπα για τις Εκθέσεις Βιωσιμότητας."

Ο κ. Lee White, Executive Director του IFRS Foundation υπογράμμισε πως έχει καταρτιστεί ένα προσχέδιο για τις γνωστοποιήσεις, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες για τους επενδυτές. Προσχέδια, που ίσως μέχρι το τέλος μπορεί να γίνουν πρότυπα για τις επιχειρήσεις στον τομέα της βιωσιμότητας. Όπως είπε, θα πρέπει να γνωστοποιούνται οι πληροφορίες που ενδέχεται να αποδειχθούν χρήσιμες για τους επενδυτές, στην προσπάθειά τους να πραγματοποιήσουν την πράσινη μετάβαση.
Στη συνέχεια ανέβηκε στο βήμα του συνεδρίου ο κ. Γιάννος Κοντόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικά Χρηματιστήρια, ο οποίος επισήμανε ότι το ESG βοηθάει τις εταιρείες με πέντε τρόπους. Αποτελεί, δε, μία από τις μεγαλύτερες τάσεις, με 9 στις 10 εισηγμένες να αναλαμβάνουν σχετικές δράσεις. Το Χρηματιστήριο, όπως είπε, έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες τα τελευταία χρόνια για το ESG, παρέχοντας στις επιχειρήσεις τα κατάλληλα εργαλεία για την ενίσχυση της πληροφόρησης. Υπάρχει συνεχής βελτίωση της τήρησης των κριτηρίων από τις ελληνικές επιχειρήσεις, που ενσωματώνουν σταδιακά τα κριτήρια ESG. Ο κ. Κοντόπουλος εκτίμησε πως το μέλλον γύρω από το ESG διαγράφεται έντονο και είναι η κατάλληλη στιγμή για τις εταιρείες να σκεφθούν τη μεταρρύθμιση του λειτουργικού τους μοντέλου, προκειμένου να ανταποκριθούν στα σύγχρονα δεδομένα. «Η δουλειά μας είναι η πληροφορία. Αν είναι αξιόπιστη, θα έχουμε βοηθήσει το οικοσύστημα» συμπλήρωσε.

Παίρνοντας τον λόγο από τον κ. Κοντόπουλο, η Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας-HDB, κα. Αθηνά Χατζηπέτρου, αναφέρθηκε στον ρόλο της HDB ως η μοναδική Αναπτυξιακή Τράπεζα της χώρας που μπορεί να μοχλεύει κρατικά και ιδιωτικά κεφάλαια προς μια πραγματικά βιώσιμη ανάπτυξη με καινοτόμα, υβριδικά και στοχευμένα χρηματοδοτικά σχήματα, καθώς και στη συμβολή της στη διεύρυνση του κύκλου χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων από το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα - μεταξύ άλλων - με μία καινοτόμα για τα ελληνικά δεδομένα, ενιαία πλατφόρμα «Know your Customer» (KYC) που θα λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα στις επιχειρήσεις και τις Τράπεζες.

O κ. Θεοφάνης Μυλωνάς, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank Asset Management Α.Ε.Δ.Α.Κ υποστήριξε πως οι προκλήσεις για τους διαχειριστές κεφαλαίων είναι πολλές αλλά σήμερα που μιλάμε έχουμε να αντιμετωπίσουμε και την εξέλιξη ενός πολέμου. «Πόλεμος και ESG δεν είναι έννοιες συμβατές. Συγχρόνως, η άλλη μεγάλη πρόσκληση αφορά τα μη «ομογενοποιημένα» αποτελέσματα των εταιριών αξιολόγησης κριτηρίων ESG. Συμπέρασμα: ο στόχος παραμένει, αλλά ο δρόμος φαίνεται λίγο πιο μακρύς και δύσκολος» συμπλήρωσε.

Ο κ. Παναγιώτης Γιαννόπουλος, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ), ανέφερε πως «η νέα οδηγία Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) της Ε.Ε. αποσκοπεί σε ένα καλύτερο μέλλον για τους ανθρώπους και τον πλανήτη. Από το 2024 όλες οι μεγάλες εταιρείες θα πρέπει να δημοσιεύουν πληροφορίες για το ESG, οι οποίες θα είναι πλήρεις, συγκρίσιμες και αξιόπιστες για τους επενδυτές και τους λοιπούς χρήστες των οικονομικών καταστάσεων. Επιπλέον πρόκληση δημιουργείται και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που θα πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες αυτές απαιτήσεις».

Ο κ. Ιωάννης Μπρατάκος, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ) είπε πως η νέα οδηγία της Ε.Ε. αλλάζει τα δεδομένα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς μέχρι το 2026 θα πρέπει να έχουν υιοθετήσει τα πρότυπα. Εκτίμησε ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για να κάνουν τα απαραίτητα βήματα προς την πράσινη μετάβαση. «Τα Επιμελητήρια μπορούν να ξεκινήσουν έναν κύκλο ενημέρωσης των επιχειρήσεων για τα νέα κριτήρια» προσέθεσε.

Ο κ. Αθανάσιος Κουλορίδας, Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής της Ένωσης Εισηγμένων Εταιριών (ΕΝ.ΕΙΣ.ΕΤ.) είπε πως το ESG αποτελεί εφόδιο για τις εταιρείες στον οικονομικό πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Σημείωσε ότι θα πρέπει οι επιχειρήσεις να υιοθετήσουν νέα μοντέλα λειτουργίας και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καταναλωτών και των επενδυτών. Υποστήριξε ότι πάνω από όλα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι στο βιώσιμο επιχειρείν μπορεί να δημιουργηθεί υπεραξία και χρειάζονται αξιόπιστα πρότυπα, όπως και σταδιακή ενσωμάτωση των κριτηρίων βιωσιμότητας.

Ακολούθησε συζήτηση για τις τάσεις που επικρατούν στην αγορά γύρω από τα ζητήματα ESG, με συντονιστή τον κ. Χρήστο Χατζηεμμανουήλ, καθηγητή στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επισκέπτη καθηγητή του τμήματος Νομικής του London School of Economics (LSE). Σύμφωνα με τον Victor van Hoorn, Executive Director, European Sustainable Investment Forum (EUROSIF), από την υιοθέτηση του κανονισμού για τη γνωστοποίηση βιώσιμων οικονομικών (SFDR) στα τέλη του 2019, η αγορά για επενδυτικά κεφάλαια ESG και βιωσιμότητας στο Eurosif έχει αλλάξει δραματικά. «Το SFDR σχεδιάστηκε για να προσφέρει διαφάνεια μέσω των γνωστοποιήσεων. Από την εφαρμογή του, τον Μάρτιο του 2021, το πλαίσιο τείνει να χρησιμοποιείται συχνά ως πρότυπο ή ετικέτα. Ελλείψει πολιτικής παρέμβασης σε επίπεδο Ε.Ε. για την προσαρμογή του SFDR, η αυστηρή ταξινόμηση των προϊόντων στο SFDR θα παραμείνει μια πρόκληση για τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές (FMP)» τόνισε, εξηγώντας ότι η ασάφεια των τρεχουσών κατηγοριών προϊόντων SFDR ενδέχεται να οδηγήσει: α) σε κινδύνους φήμης, που μπορεί να δυσφημήσουν τη βιώσιμη επενδυτική κοινότητα, β) κατακερματισμό της αγοράς, παρεμποδίζοντας τη διασυνοριακή διανομή βιώσιμων επενδυτικών προϊόντων και αναγκάζοντας τα FMP να προσαρμοστούν σε διαφορετικά εθνικά πρότυπα.

Ο κ. Carey Evans, Managing Director, της BlackRock Global Public Policy Group έκανε λόγο για τη μεγαλύτερη αλλαγή στην ιστορία, υποστηρίζοντας πως οι δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι χώρες για την μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη δεν επαρκούν. «Η μετάβαση δεν θα είναι γραμμική, με στόχο την απαλλαγή από τον άνθρακα θα περάσουμε από διάφορους κύκλους και οι πιλοτικοί θα πρέπει να διαχειριστούν πολλές προκλήσεις. Θα υπάρξει σημαντική οικονομική μετατόπιση τα επόμενα 30 χρόνια, ενώ συμπλήρωσε ότι οποιαδήποτε εταιρεία μπορεί να προλάβει τις εξελίξεις θα καταστεί πιο ανθεκτική».

Για τεκτονικές αλλαγές, που ξεκίνησαν πριν από δέκα χρόνια, έκανε λόγο ο κ. Περικλής Μαζαράκης, Διευθύνων Σύμβουλος του Trispan Capital, επισημαίνοντας ότι σταδιακά όλο και περισσότερες επιχειρήσεις ενσωματώνουν τα κριτήρια ESG στον σχεδιασμό τους. Ανέφερε ότι οποιoσδήποτε μεγάλος θεσμικός επενδυτής έχει υψηλές προσδοκίες σχετικά με τα ζητήματα βιωσιμότητας. «Το ESG δεν είναι ένα κουμπί που πατάς και εφαρμόζεται άμεσα, γίνεται σταδιακά» προσέθεσε.

Η χρηματοδοτική στήριξη βιώσιμων επενδύσεων και γενικά δραστηριοτήτων αποτελεί προτεραιότητα εδώ και πολλά χρόνια για το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα, σύμφωνα με την κα. Χαρούλα Απαλαγάκη, Γενική Γραμματέα της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (ΕΕΤ). «Το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα ήταν επαρκώς προετοιμασμένο για το νέο απαιτητικό περιβάλλον τόσο σε επίπεδο εποπτικό όσο και σε επίπεδο ουσιαστικό. Στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης κυρίαρχη είναι η προστασία του περιβάλλοντος και έτσι η αποστολή με την οποία η Ε.Ε. ανέθεσε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι στόχος με τον οποίο το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει εξοικειωθεί. Παρόλα αυτά, απαιτείται η ενεργός συμμετοχή του δημόσιου τομέα και η συνεργασία με τις επιχειρήσεις. Ένα πολύ καλό εναρκτήριο στάδιο είναι η διοχέτευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης σημαντικό μέρος του οποίου θα οδηγηθεί στην πράσινη μετάβαση» υποστήριξε η κυρία Απαλαγάκη.

Από την πλευρά του ο Κρις Αίσωπος, Πρόεδρος της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών (ΕΘΕ) και Διευθύνων Σύμβουλος της ALPHA TRUST επισήμανε ότι έπειτα από πολλά συναπτά έτη όπου οι ESG επενδύσεις είχαν την πρωτοκαθεδρία και οι χρηματικές ροές προς αυτά αυτοτροφοδότησαν τις καλές αποδόσεις τους, το 2022 αποδεικνύεται μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά, με αποδόσεις που υστερούν κυρίως λόγω αυτών που δεν έχουν, όπως εταιρίες υδρογονανθράκων, οπλικά-αμυντικά συστήματα, κλπ. «Εν μέσω ανησυχιών για πληθωρισμό, πολέμου αλλά και απαιτητικών αποτιμήσεων εταιρειών που προωθούν τη βιωσιμότητα, τα ενεργητικά των ESG A/K σημείωσαν μείωση παγκοσμίως, ωστόσο σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με την ευρύτερη αγορά. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ESG επενδύσεις όσο κι αν αμφισβητηθούν στο σημερινό επενδυτικό περιβάλλον θα παραμείνουν ισχυρά ανάμεσά μας και είναι στη σωστή κατεύθυνση» συμπλήρωσε.

O Πρόεδρος του Συνδέσμου Μελών Χρηματιστηρίων Αθηνών (ΣΜΕΧΑ), κ. Σπύρος Κυρίτσης, αναφέρθηκε στον συνεχές αυξανόμενο ενδιαφέρον από την πλευρά των ημεδαπών χρηματιστηριακών εταιριών σχετικά με τα θέματα ESG όσον αφορά τις εισηγμένες στο ΧΑ. Υπογράμμισε τη σημασία που έχει η πρόσβαση τους σε ένα πλαίσιο πληροφόρησης το οποίο θα διαθέτει διαφάνεια, κανόνες και συγκρισιμότητα, έτσι ώστε να μπορούν να προβαίνουν στις απαραίτητες αναλύσεις και προτάσεις προς τους επενδυτές πελάτες τους, θεσμικούς ή και ιδιώτες. Εκτίμησε ότι τα προσεχή χρόνια θα υπάρξει αυξανόμενο επενδυτικό ενδιαφέρον για εισηγμένες εταιρίες που υιοθετούν αλλά και προβάλλουν αποτελεσματικά την πλήρωση των κριτηρίων ESG.

Στο τελευταίο πάνελ του συνεδρίου, που συντόνισε ο δικηγόρος, κ. Αναστάσιος Βιρβιλιός, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, οι ομιλητές αναφέρθηκαν στις απαιτήσεις διαφάνειας και τις γνωστοποιήσεις των κινδύνων ESG. Ο Καθηγητής, κ. Γιώργος Σκιαδόπουλος (QMUL, Παν. Πειραιώς, Μέλος της Επιτροπής Οικονομικών Συμβούλων της ESMA) μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ασκούντες πολιτική σε θέματα ESG. Αναφέρθηκε στην πρόσφατη επιστημονική του έρευνα που αποδεικνύει την αναγκαιότητα παρέμβασης των αρχών για την ενσωμάτωση των κλιματικών κινδύνων στις αποτιμήσεις των μετοχών, ενώ ανέλυσε τα μειονεκτήματα των ESG ratings και τις εισηγήσεις της SEC για την αντιμετώπιση του green washing των θεσμικών επενδυτών και τις δυσκολίες υλοποίησης.

H κα Ελένη Βώκου, εμπειρογνώμονας στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς σε θέματα ESG, στάθηκε στις απαιτήσεις διαφάνειας των αειφόρων επενδύσεων και των περιβαλλοντικά βιώσιμων επενδύσεων, σε επίπεδο χρηματοπιστωτικών προϊόντων και σε επίπεδο επιχειρήσεων, στο πλαίσιο του Κανονισμού SFDR και της Ταξινομίας.

Ο κ. Patrik Karlsson, Senior Policy Officer - European Securities and Markets Authority (ESMA) αναφέρθηκε στις αποκαλύψεις προϊόντων που σχετίζονται με την ταξινόμηση και τις γνωστοποιήσεις οντοτήτων που σχετίζονται με την ταξινόμηση από διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων.

Τέλος, η κα Pilar Guitterez, Head of Reporting and Transparency Unit European Banking Authority (EBA), ανέλυσε τον κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμό που εξειδικεύει τις απαιτήσεις διαφάνειας μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών του Κανονισμού της Ταξινομίας, με ειδική αναφορά στις υποχρεώσεις των τραπεζών. Μίλησε επίσης για τα εκτελεστικά τεχνικά πρότυπα της EBA που αφορούν στις γνωστοποιήσεις των κινδύνων ESG (EBA ITS on Pillar 3 disclosures on ESG risks).