Ποιες παθήσεις της σπονδυλικής στήλης απαιτούν επείγουσα αντιμετώπιση;

Η σωστή ενημέρωση για αυτές τις καταστάσεις καθώς και η σωστή αρχική εκτίμηση από τον ίδιο τον ασθενή αλλά και από τον εξειδικευμένο ιατρό κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση, αποφεύγοντας αφενός άσκοπες μετακινήσεις και αναγνωρίζοντας αφετέρου πότε πρέπει να ζητηθεί ιατρική εξειδικευμένη βοήθεια. Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού είναι αρκετά σπάνιες και ασυνήθιστες, αλλά η σωστή ανίχνευση των συμπτωμάτων, η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για να αποφευχθεί σημαντική νοσηρότητα με την μορφή κάποιας μόνιμης νευρολογικής βλάβης.

Ο οξύς πόνος στην σπονδυλική στήλη (ειδικά όταν σχετίζεται με τραυματισμό, ή με πυρετό, ή με ρίγη ή εφίδρωση, ή με νευρολογική σημειολογία), η μυϊκή αδυναμία σε κάποιο/α άκρο/α, η επιδεινούμενη μυϊκή αδυναμία, η αστάθεια βάδισης, οι αισθητηριακές διαταραχές καθώς και οι διαταραχές ούρησης και αφόδευσης αποτελούν, αδρά, μερικά από τα συμπτώματα που υποδεικνύουν πιθανή σοβαρή υποκείμενη παθολογία με την σπονδυλική στήλη και τον νωτιαίο μυελό και θα πρέπει να κινητοποιήσουν ασθενή και ιατρό.

Πόσο συχνός είναι ένας πόνος στη μέση ή στην σπονδυλική στήλη;

Υπολογίζεται ότι περίπου το 90% των ενηλίκων θα βιώσουν ένα επεισόδιο οσφυαλγίας ή πόνου στην σπονδυλική στήλη κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ο πόνος στην μέση ή στην σπονδυλική στήλη είναι το δεύτερο πιο συχνό αίτιο επίσκεψης σε ιατρό μετά από την λοίμωξη στο αναπνευστικό σύστημα ιογενούς αιτιολογίας. Από τους ασθενείς που έχουν οξύ πόνο στην σπονδυλική στήλη, 90% έως 95% έχουν μια κατάσταση που δεν απειλεί τη ζωή, και σχεδόν όλοι ανακάμπτουν μέσα σε 4 έως 6 εβδομάδες. Στο υπόλοιπο 5% έως 10% των ασθενών, ο οξύς πόνος στην σπονδυλική στήλη είναι μια εκδήλωση μίας πιο σοβαρής παθολογίας. Όταν η διάγνωση διαλάθει ή καθυστερεί, οι ασθενείς παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα.

Ατραυματικές παθήσεις σπονδυλικής στήλης

Ιππουριδική Συνδρομή

Η ιππουριδική συνδρομή είναι μια εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση, η οποία χρήζει άμεσης χειρουργικής παρέμβασης από εξειδικευμένο χειρουργό σπονδυλικής στήλης. Το αίτιο, συνήθως, της πιέσεως αυτής των ελεύθερων νευρικών ριζών είναι κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή σπανιότερα όγκος ή αιμάτωμα. Παρουσιάζεται στο 1-6% των περιπτώσεων κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου. Το σύνδρομο της ιππουρίδας συνήθως προβάλλει με ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων όπως: oσφυαλγία, μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη (συνήθως) ισχιαλγία και μυϊκή αδυναμία στα κάτω άκρα, διάφορες κινητικοαισθητηριακές διαταραχές στα κάτω άκρα, υπαισθησία δίκην σέλας (διαταραχή της αισθητικότητας στην περιοχή των γεννητικών οργάνων), απώλεια τόνου στο σφιγκτήρα του πρωκτού ή ακράτεια κοπράνων, διαταραχές της ουροδόχου κύστης όπως επίσχεση ούρων ή ακράτεια από υπερχείλιση και δυσκολία στην έναρξη της ούρησης, διαταραχές της σεξουαλικής λειτουργίας. Η καθυστέρηση της διάγνωσης ή/και της χειρουργικής επέμβασης μπορεί να έχει ως συνέπεια μόνιμες σημαντικές διαταραχές στο ουρογεννητικό σύστημα (δυσλειτουργία ουροδόχου κύστης, σεξουαλική δυσλειτουργία κα), χρόνιο πόνο και εμμένουσα μυϊκή αδυναμία από τα κάτω άκρα.

Σπονδυλικά κατάγματα χαμηλής βίας οστεοπορωτικής αιτιολογίας

Τα σπονδυλικά κατάγματα, αποτελούν τα πιο συχνά οστεοπορωτικά κατάγματα παρότι στην πλειονότητά τους δεν εκδηλώνονται κλινικά με θορυβώδη συμπτώματα, με αποτέλεσμα να υποεκτιμάται η συχνότητά τους. Τα σπονδυλικά κατάγματα επιβαρύνουν την συνολική υγεία του ασθενούς λόγω των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων τους στην ποιότητα ζωής με αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας καθώς και στην μεγάλη αύξηση του κόστους του συστήματος υγείας. Η συντηρητική θεραπεία αυτών των καταγμάτων περιλαμβάνει ανάπαυση, αναλγητικά φάρμακα και χρήση κηδεμόνων. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής για την αντιμετώπιση των σπονδυλικών καταγμάτων όπως η κυφοπλαστική. Η εμφάνιση ενός σπονδυλικού κατάγματος απαιτεί σίγουρα την ενδελεχή κλινικοεργαστηριακή διερεύνηση προς αποκλεισμό άλλων σοβαρών υποκείμενων παθολογικών αιτίων καθώς επίσης απαιτεί την ενδεδειγμένη έναρξη αντι-οστεοπορωτικής αγωγής.

Μεταστάσεις στην σπονδυλική στήλη

Ο πόνος στην σπονδυλική στήλη είναι ένα συχνό σύμπτωμα στους ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο. Μεταστάσεις στην σπονδυλική συμβαίνουν σε ένα ποσοστό3-5% των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο. Τα είδη των καρκίνων που συχνότερα μεθίστανται στην σπονδυλική στήλη είναι ο καρκίνος του μαστού, πνεύμονα, θυρεοειδή, νεφρού, προστάτη καθώς και αιματολογικές κακοήθειες (πχ. πολλαπλό μυέλωμα). Οι μεταστάσεις στην σπονδυλική στήλη έχουν ένα ευρύ αλλά ειδικό φάσμα κλινικής συμπτωματολογίας. Βασικό σύμπτωμα είναι ο πόνος στην σπονδυλική στήλη, ο οποίος μπορεί να εμφανίζεται και την νύχτα και έχει χαρακτήρες μηχανικού πόνου δηλ επιδεινούμενου με την κίνηση ή την όρθια στάση.

Επίσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν αυτός ο πόνος συνοδεύεται από νευρολογική σημειολογία δηλαδή από πίεση νευρικού ιστού που μεταφράζεται από κλινική συμπτωματολογία από τα άνω ή κάτω άκρα πχ. μυϊκή αδυναμία ή συμπτώματα από το ουρογεννητικό σύστημα πχ ακράτεια ή επίσχεση ούρων /κοπράνων ή διαταραχές των τενόντιων αντανακλαστικών (αύξηση ή κατάργηση). Επίσης η κλινική εικόνα αυτής της πάθησης μπορεί από γενικά (συστηματικά) μη ειδικά συμπτώματα. Η προσέγγιση και θεραπεία είναι αρκετά εξειδικευμένη και τις περισσότερες φορές απαιτεί την συνεργασία ιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων ενώ όταν υπάρχει νευρολογική σημειολογία κρίνεται απαραίτητη η άμεση εκτίμηση από χειρουργό σπονδυλικής στήλης για την πιθανή αποσυμπίεση και σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης προς αποφυγή περαιτέρω νευρολογικής βλάβης.

Λοιμώξεις σπονδυλικής στήλης - Σπονδυλίτιδα - Σπονδυλοδισκίτιδα - Επισκληρίδιο απόστημα

Με τον όρο λοιμώξεις σπονδυλικής στήλης συνηθέστερα αναφερόμαστε σε φλεγμονές υπό την μορφή της σπονδυλοδισκίτιδας ή σπονδυλίτιδας ή επισκληρίδιου αποστήματος ή σπανιότερα σηπτική αρθρίτιδα των σπονδυλικών αρθρώσεων. Οι βακτηριακές αυτές λοιμώξεις χωρίζονται σε πυογόνες και κοκκιωματώδεις νόσυς. Επίσης λοιμώξεις στην σπονδυλική στήλη παρατηρούνται και από ιογενή και μυκητιασικά αίτια. Σημειώνεται ότι λοιμώξεις της σπονδυλικής στήλης από τον COVID-19 δεν έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής, αλλά έχουν αναφερθεί αρκετά περιστατικά με σημειολογία από το κεντρικό νευρικό σύστημα και με σημαντική μυϊκή αδυναμία από τα άκρα.) Αν και σπάνιες, αυτές οι διαταραχές συνδέονται με σημαντική θνησιμότητα. Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση αυτής της επείγουσας κατάστασης για την σπονδυλική στήλη και τον οργανισμό είναι: o σακχαρώδης διαβήτης, η πρόσφατη λοίμωξη του ουροποιητικού ή αναπνευστικού συστήματος, η παχυσαρκία, το ιστορικό ή παρούσα νόσος καρκίνου, η χρήση ενδοφλέβιων ουσιών, η παρουσία ενδοφλέβιων καθετήρων μακροχρόνιας χρήσης (π.χ. νεφροπαθείς σε αιμοκάθαρση), η ανοσοκαταστολή, η υποθρεψία, το κάπνισμα και η ύπαρξη ανοιχτού τραύματος (π.χ. κατάκλιση).
Τα συμπτώματα, πέρα απ την λεπτομερή λήψη του ιστορικού και της φαρμακευτικής αγωγής, περιλαμβάνουν τον πυρετό (ο οποίος εμφανίζεται μόνο στο 1/3 των ασθενών), τον πόνο ο οποίος είναι οξύς, αιφνίδιος και προοδευτικά αυξανόμενος και επιτείνεται με την κίνηση. Νευρολογική σημειολογία, δηλ από πίεση νευρικού ιστού που μεταφράζεται από κλινική συμπτωματολογία μπορεί να εμφανιστεί σε ένα ποσοστό 10-20% των ασθενών.

Επισκληρίδιο Αιμάτωμα

Σπάνια, ο πόνος στην πλάτη προκαλείται από επισκληρίδιο αιμάτωμα, δηλαδή με μια συλλογή αίματος στον νωτιαίο σωλήνα που ασκεί πίεση στον νευρικό ιστό, με αποτέλεσμα παρόμοια κλινική εικόνα σαν αυτή της οξείας κήλης του μεσοσπονδύλιου δίσκου δηλ πόνο στην σπονδυλική στήλη ή/και στα άνω/κάτω άκρα (με αδυναμία ή χωρίς). Οι ασθενείς με επισκληρίδιο αιμάτωμα συνήθως έχουν ένα ιστορικό πρόσφατης επέμβασης στην σπονδυλική στήλη ή κάποιο άλλο τραυματισμό. Ένα επισκληρίδιο αιμάτωμα συνήθως επισυμβαίνει σε ασθενείς που λαμβάνουν κάποιου είδους αντιπηκτική αγωγή ή αγωγή για κάποιο άλλο νόσημα που επηρεάζει τους χρόνους πήξης του αίματος.

Μυελοπάθεια

Η μυελοπάθεια είναι αποτέλεσμα της πίεσης του νωτιαίου μυελού. Η μυελοπάθεια μπορεί να προκληθεί από οτιδήποτε πιέζει το νωτιαίο μυελό. Ουσιαστικά αποτελεί μία περιοχή πάσχοντος νωτιαίου μυελού. Η κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου, το κάταγμα, η λοίμωξη, ο όγκος του νωτιαίου μυελού ή η τραυματική βλάβη της σπονδυλικής στήλης είναι τα συνηθέστερα αίτια μυελοπάθειας. Τα συμπτώματα της μυελοπάθειας συνήθως περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα: Απώλεια της λειτουργίας του εντέρου και/ή της ουροδόχου κύστης, σοβαρός πόνος της σπονδυλικής στήλης στην αυχενική ή θωρακική μοίρα, μυϊκή αδυναμία στο χέρι/βραχίονα και/ή πόδι συνοδευόμενα από πόνο, αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμήγκιασμα/αίσθημα νυγμών και άλλες αισθητηριακές διαταραχές, δυσκολία στην ισορροπία του σώματος ή στο βάδισμα, δυσκολία στον έλεγχο των άκρων χειρών για την εκτέλεση λεπτών κινήσεων (π.χ. δέσιμο κουμπιών, πτώση αντικειμένων από τα χέρια κλπ.), διαταραχή αντανακλαστικών. Η μυελοπάθεια είναι μια σοβαρή κατάσταση, διότι αν η πίεση του νωτιαίου μυελού αφεθεί χωρίς θεραπεία, γενικά θα έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση των συμπτωμάτων ή την σοβαρότητα της νόσου με την πάροδο του χρόνου. Επιπλέον, οι ασθενείς με μυελοπάθεια και πίεση του νωτιαίου μυελού είναι πιθανό να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο οξείας σοβαρής βλάβης του νωτιαίου μυελού μετά από τραύμα ή από κάποια πτώση στο έδαφος ή και από τραυματισμό χαμηλής βίας.

Τραυματικές παθήσεις

Κάταγμα ή εξάρθρημα σπονδυλικής στήλης

Κάταγμα στην σπονδυλική στήλη, συνηθέστερα, επισυμβαίνει μετά από τραυματισμό (τροχαίο ή πτώση στο έδαφος). Δυνητικά κάθε κάταγμα στην σπονδυλική στήλη μπορεί να επηρεάσει την σταθερότητα και αρχιτεκτονική ισορροπία της Σπονδυλικής Στήλης και να προκαλέσει πέρα από το οξύ άλγος στην περιοχή, πίεση του νευρικού ιστού (μυελοπάθεια, κάκωση νωτιαίου μυελού, ιππουριδική συνδρομή ή λοιπή νευρολογική σημειολογία διαφόρων τύπων). Για αυτούς τους λόγους κάθε κάταγμα σπονδυλικής στήλης πρέπει να αξιολογείται από χειρουργό σπονδυλικής στήλης και να ακολουθείται συγκεκριμένο πρωτόκολλο απεικόνισης και αντιμετώπισης. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει σε κάποιες ειδικές κατηγορίες ασθενών, όπως οι ασθενείς με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα, οστεοπόρωση, άνοια και συγγενείς παθήσεις του οργανισμού που επηρεάζουν την σπονδυλική στήλη, καθώς αυτές οι κατηγορίες ασθενειών παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σοβαρών κακώσεων ,ακόμα και με χαμηλή βία, της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού.

Λοιπές παθήσεις

Πρέπει να τονιστεί ότι πολλές φορές ένας πόνος στην σπονδυλική στήλη αποτελεί εκδήλωση κάποιας άλλης πάθησης/παθολογίας από κάποιο άλλο ενδοκοιλιακό όργανο ή από τα αγγεία. Τα εξωγενή αυτά αίτια της οσφυαλγίας προβάλλουν σε ένα ποσοστό που μπορεί να φτάνει και να ξεπερνά το 5% των ασθενών με οσφυαλγία, και αφορούν πολλά συστήματα και παθήσεις πχ ουροποιητικό σύστημα, γεννητικό σύστημα, γαστρεντερικό σύστημα, αγγειακό σύστημα ή και την καρδιά.