ΙΟΒΕ: Μείζονος σημασίας πρόβλημα το δημογραφικό -Μειώνεται το ποσοστό των ατόμων παραγωγικής ηλικίας

Θέμα «μείζονος σημασίας» χαρακτηρίζει το ΙΟΒΕ το δημογραφικό λόγω των σοβαρών προκλήσεων που προκαλεί τόσο σε όρους οικονομικής ανάπτυξης όσο και σε επίπεδο κοινωνικής σταθερότητας.

Αναλύοντας τις πληθυσμιακές εξελίξεις στη σχετική έκθεση κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες προκύπτει ότι από την κρίση χρέους και έπειτα ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας συρρικνώνεται ταχύτατα. Ειδικότερα, από το 2010 έως και το 2022 μειώθηκε κατά 5,9% (από περίπου 11,1 εκατομμύρια το 2010 σε 10,5 εκατομμύρια το 2022). Απεναντίας, μεταξύ 2000 και 2010 είχε σημειωθεί πληθυσμιακή αύξηση της της τάξης του 3,2%.

Τα νησιά επιβαρύνθηκαν λιγότερο

Γενικά, σε όλες τις διοικητικές περιφέρειες της Ελλάδας παρατηρείται μια αυξάνουσα τάση μέχρι το 2010, ενώ ακολουθεί φθίνουσα πορεία μέχρι και το 2022. Ωστόσο, οι τάσεις αυτές έχουν διαφορετική ένταση ανά περιφέρεια.

Ειδικότερα, μικρότερη πληθυσμιακή μείωση κατά την περίοδο 2010-2022 εμφανίζουν οι περιφέρειες στη νησιωτική Ελλάδα, όπως η Κρήτη (αύξηση), το Νότιο (-1,54%) και Βόρειο Αιγαίο (-2,2%) αλλά και οι Ιόνιοι Νήσοι (-2,47%). Αντιθέτως, η ηπειρωτική Ελλάδα παρουσιάζει τα μεγαλύτερα ποσοστά μείωσης, με την Δυτική Μακεδονία να συρρικνώνεται κατά 11,34% την συγκεκριμένη δωδεκαετία.

Επισημαίνεται πως μεγαλύτερη δυναμική σε ό,τι αφορά την πληθυσμιακή ανάπτυξη εμφανίζει ιστορικά η Κρήτη. Πρόκειται, άλλωστε, για τη μοναδική περιφέρεια, η οποία κατέγραψε αύξηση την περίοδο 2010 έως 2022, αν και ήταν εξαιρετικά χαμηλή της τάξης του 0,1%.

Ποσοστιαία μεταβολή πληθυσμού ανά περιφέρεια, 1990-2010 και 2010-2022

Μειώνεται το ποσοστό των ατόμων παραγωγικής ηλικίας

Το ΙΟΒΕ εστιάζει στην πληθυσμιακή εξέλιξη σε συνάρτηση με την ηλικιακή διαστρωμάτωση του πληθυσμού, το οποίο έχει μεγάλη σημασία αφενός για τον σχεδιασμό πολιτικών, αφετέρου για την αποτελεσματική κατανομή των πόρων. Ένα μεγαλύτερο αναλογικά εργατικό δυναμικό προωθεί την οικονομική ανάπτυξη, ενώ ένας μεγαλύτερος αναλογικά γηραιός πληθυσμός θέτει ποικίλες δημοσιονομικές και κοινωνικές προκλήσεις.

Ενδεικτικά, ο σχεδιασμός της πολιτικής υγείας οφείλει να στηρίζεται στα ηλικιακά δημογραφικά στοιχεία, ώστε να παρέχονται υπηρεσίες υγείας προσαρμοσμένες στις σύγχρονες επιδημιολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιμέρους ηλικιακές ομάδες. Αλλά και οι ευρύτερες παρεμβάσεις στο σύστημα κοινωνικής προστασίας, όπως στο συνταξιοδοτικό σύστημα, στο προνοιακό σύστημα και τις οικογενειακές πολιτικές (όπως η φροντίδα των παιδιών) και στη μακροχρόνια φροντίδα, επηρεάζονται από την ηλικιακή κατανομή και τις δημογραφικές τάσεις. Τέλος, ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών και εργασιακών πολιτικών θα πρέπει να
βασίζεται στην ηλικιακή ανάλυση για τον εντοπισμό των αναγκών σε εκπαιδευτικές υποδομές και των ευρύτερων τάσεων στην αγορά εργασίας.

Πληθυσμιακή εξέλιξη σε εθνικό επίπεδο, 1990-2022

Ως άμεσο αποτέλεσμα της πληθυσμιακής γήρανσης, παρατηρείται επίσης και μια εν γένει αρνητική τάση στην εξέλιξη του ποσοστού των ατόμων παραγωγικής ηλικίας, η οποία αποτελεί και το μείζον ζήτημα σε όρους συμμετοχής στην αγορά εργασίας και δημοσιονομικών εσόδων.

Ειδικά στις περιφέρειες Αττικής και Δυτικής Μακεδονίας παρατηρείται σημαντική μείωση του ποσοστού των ατόμων παραγωγικής ηλικίας που ξεκίνησε την δεκαετία του 2010, και συνέχισε κατά την διάρκεια της κρίσης χρέους. Χαρακτηριστική επίσης, είναι η ανάδειξη της γηραιότερης ηλικιακής ομάδας στη δεύτερη πολυπληθέστερη ομάδα σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, με εξαίρεση το Βόρειο Αιγαίο, τις Ιόνιες Νήσους και την Πελοπόννησο, το 1990 η μικρότερη ηλικιακή ομάδα ήταν η δεύτερη πολυπληθέστερη.

Αυτή η αντιστροφή της σχέσης μεταξύ της γηραιότερης και νεότερης ηλικιακής ομάδας που παρατηρείται, αποτελεί ακόμη ένα σημείο έντονου προβληματισμού ως προς τη μελλοντική πληθυσμιακή εξέλιξη, καθώς οι τάσεις αυτές φαίνονται να ξεκινούν σχεδόν 20 έτη νωρίτερα.

Σε συνάρτηση με την συνολική εξέλιξη του πληθυσμού αλλά και τη γήρανσή του, αναδεικνύεται ως ιδιαίτερης σημασίας το ζήτημα της μετανάστευσης. Η αύξηση των γεννήσεων αναδεικνύεται ως το δεύτερο κομβικό σημείο για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης μέσω της ενίσχυσης του εργατικού δυναμικού. Αυτή όμως έχει πιο μακροχρόνιο ορίζοντα σε σχέση με τη μετανάστευση, επισημαίνει το ΙΟΒΕ.