Αυτό είναι το … χρυσάφι της Χίου

Το νέο εντυπωσιακό δημιούργημα του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς έρχεται για να προσθέσει στον μακρύ κατάλογο των θεματικών μουσείων ένα ακόμη κόσμημα στην πολιτιστική και ιστορία του τόπου.

Η Χίος και η καλλιέργεια της μαστίχας έχουν ταυτιστεί στην συνείδηση του Έλληνα, αλλά είναι γνωστό και στο εξωτερικό το ευεργετικό προϊόν του νησιού το οποίο στηρίζει την τοπική οικονομία.

Για ένα «έργο που κινείται ενάντια στην απαξίωση των καιρών, αναδεικνύει ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομικής μας ιστορίας και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που μας γεμίζει αυτοπεποίθηση και δύναμη για δημιουργία» έκανε λόγο στα εγκαίνια η πρόεδρος του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς Σοφία Στάικου, πριν απευθύνουν χαιρετισμούς ο Προέδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος και ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος για να ξεναγηθούν, κατόπιν, στο μουσείο, μαζί με πλήθος άλλων καλεσμένων, από τη διευθύντρια του ΠΙΟΠ κα Αλεξάνδρα Ράπτη.

«Το μουσείο αναδεικνύει την ιστορία, τους ανθρώπους, την τέχνη και τις προσδοκίες τους. Ακολουθεί τα ίχνη τής ιστορικής μνήμης, είναι παράδοση, πνοή δημιουργίας, είναι μια γερή κληρονομιά στη νεότερη γενιά», τόνισε η κ. Στάικου. «Η Ελλάδα έχει ανάγκη ενός νέου ιστορικού άλματος που το υπαγορεύουν ο πολιτισμός μας, η θέση της χώρας μας στην Ευρώπη, τα οικονομικά επιτεύγματα που πετύχαμε στο παρελθόν, σε πιο δύσκολες εποχές, όταν δουλέψαμε ενωμένοι όλοι μαζί», πρόσθεσε. Και κατέληξε καλώντας «το πολιτικό σύστημα, τους φορείς της οικονομίας και του πολιτισμού, να κινητοποιηθούν γι’ αυτόν τον τόπο που περνάει κρίση. Να εμπνεύσουμε για αριστεία και δημιουργία».

ΤΑ ΒΙΝΤΕΟ. Η μακραίωνη καλλιέργεια της μαστίχας διαμόρφωσε την οικονομία, όρισε την κοινωνικότητα, σμίλεψε το ίδιο το τοπίο της νότιας πλευράς του νησιού κι όλα αυτά βρίσκονται τοποθετημένα στα ιστορικά και παραδοσιακά εκθέματα του νέου μουσείου του νησιού. Της ιστορίας της περιβόητης μαστίχας πλαισιώνουν αρκετές παραδοσιακές φορεσιές που εκτίθενται στους χώρους του μουσείου, ανάμεσα σε λεπτομερείς μακέτες, μεγάλες εκτυπώσεις αρχειακών επιστολών και νομοθετικών διαταγμάτων, βιβλία συνταγών, ακόμα και την εκτυπωτική μηχανή στην οποία η Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου τύπωνε τη συσκευασία της τσίκλας ΕΛΜΑ, που δικοί της γραφίστες είχαν σχεδιάσει.

Τετράλεπτα, αλλά και ένα εικοσάλεπτο βίντεο, συμπληρώνουν την ξενάγηση στο καλοσχεδιασμένο, φωτεινό κτίριο, με τους πανύψηλους ορθοστάτες που θυμίζουν τα διχαλωτά κλαδιά του σχίνου. Πλάι στο ξύλο δεσπόζει η ντόπια, κοκκινωπή πέτρα, με την οποία οικοδομούνται τα παραδοσιακά χιώτικα σπίτια και αρχοντικά. Γερά σαν την παράδοση της μαστιχοκαλλιέργειας, που κερδίζει και τη νέα γενιά. Ακόμα και το όνομα της ΕΛΜΑ, τής Ελληνικής Μαστίχας δηλαδή, Χιώτες μαθητές το διάλεξαν, πριν από ακριβώς 60 χρόνια. Ενας από αυτούς, μπορεί να είναι σήμερα πατέρας του νεαρού καλλιεργητή που μας υποδέχθηκε μπρος στο μουσείο. «Πώς καταλαβαίνεις πόσο βαθιά πρέπει να “κεντήσεις” τον σχίνο;» τον ρωτώ. Χαμογελά και πάλι: «Το δέντρο σού μιλάει», απαντά. Και, σίγουρα, θα του μιλάει για πολλά χρόνια ακόμα.

Τιμή στην παραγωγική ιστορία της Χίου

Πρόκειται για το όγδοο, σε λειτουργία, μουσείο του Δικτύου θεματικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), μέσω του οποίου επιδιώκεται η ανάδειξη της αειφορίας της παραδοσιακής καλλιέργειας και της παραγωγικής ιστορίας της επεξεργασίας της μαστίχας και, παράλληλα, η ένταξή της στο πολιτιστικό τοπίο της Χίου.

Το Μουσείο Μαστίχας Χίου βρίσκεται στα Μαστιχοχώρια, στη νότια Χίο, κοντά στο Πυργί. Τα Μαστιχοχώρια είναι το μοναδικό μέρος όπου «δακρύζει ο σχίνος» (ποικιλία pistacia lentiscus Chia) και παράγεται η μαστίχα. Μέσα από το πρίσμα της εγγραφής από την UNESCO της παραδοσιακής μαστιχοκαλλιέργειας στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (2014), δίνεται έμφαση στη διαχρονία και την αειφορία του διάσημου ανά τον κόσμο χιώτικου προϊόντος.

Ο επισκέπτης μαθαίνει για τον σχίνο και τη μαστίχα, τη ρητίνη που αναγνωρίστηκε πέρυσι ως φυσικό φάρμακο. Ανακαλύπτει την παραδοσιακή τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας, παρατηρεί τη διαχείριση της μαστίχας ιστορικά, διαπιστώνει πώς αυτή διαμόρφωσε το αγροτικό και οικισμένο τοπίο της νότιας Χίου.

Επιπλέον, ενημερώνεται για τη συνεταιριστική εκμετάλλευση και τη μεταποίηση της μαστίχας στους νεότερους χρόνους. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις χρήσεις με τις οποίες η μαστίχα σήμερα ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο. Η μουσειακή εμπειρία ολοκληρώνεται στην υπαίθρια έκθεση, όπου το κοινό έρχεται σε επαφή με το φυτό, αλλά και με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο αυτό ευδοκιμεί.

Ο «πολιτισμός της μαστίχας», αναδεικνύεται εκθεσιακά με ποικίλα μέσα. Η διαχρονία και η αειφορία της μαστιχοκαλλιέργειας τονίζονται με την παράθεση νέων φωτογραφιών δίπλα σε αρχειακό φωτογραφικό υλικό. Παράλληλα, το κοπιώδες ταξίδι της μαστίχας αποτυπώνεται στον μόχθο των ίδιων των μαστιχοκαλλιεργητών, οι οποίοι πρωταγωνιστούν στις οπτικοακουστικές παραγωγές. Αναμνήσεις από παλαιότερες εποχές διαφυλάσσουν οι μαρτυρίες των καλλιεργητών, αλλά και τα αντικείμενα της μόνιμης συλλογής (παραδοσιακές φορεσιές, εργαλεία και εξοπλισμός). Νέες πολυμεσικές εφαρμογές αναδεικνύουν τη διαμόρφωση του τοπίου της μαστίχας στον χρόνο και τον χώρο, ενώ μακέτες παρέχουν τα εργαλεία για την κατανόηση των χρήσεων του χώρου.

Πρωτότυπα παλιά εργοστασιακά μηχανήματα τίθενται σε λειτουργία, προκειμένου να ανακινήσουν ένα σημαντικό γρανάζι της παραγωγικής ιστορίας της Ελλάδας. Άνθρωποι-γλυπτά κρύβονται ανάμεσα στους αναβαθμούς της υπαίθριας έκθεσης, σχολιάζοντας διακριτικά τη μακραίωνη σχέση του ανθρώπου με τη φύση στα Μαστιχοχώρια.

Το Μουσείο Μαστίχας Χίου υλοποιήθηκε από το ΠΙΟΠ, με τη συνεργασία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, καθώς και του Δήμου Χίου, ενώ εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» ΕΠΑΝ ΙΙ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013.

ΠΗΓΗ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ