Όλο και περισσότεροι Έλληνες χρησιμοποιούν εναλλακτικά νομίσματα λόγω capital controls

«Τα χρήμα είναι περιορισμένο αυτή τη στιγμή, όμως ο κόσμος εξακολουθεί να έχει τις ίδιες δεξιότητες και γνώσης που είχε και πριν την κρίση», σχολιάζει ο κ. Χρήστος Παπαϊωάννου, που συμμετέχει στο εγχείρημα συνεργατικής οικονομίας που ίδρυσε την ΤΕΜ (Τοπική Εναλλακτική Μονάδα) στον Βόλο και είναι ένας από τους σχεδόν 1.000 εγγεγραμμένους χρήστες αυτού του εναλλακτικού νομίσματος.

Η ΤΕΜ ιδρύθηκε το 2010, τους πρώτους μήνες της ελληνικής κρίσης, και είχε καμιά δεκαριά μέλη. Τώρα περιλαμβάνει δεκάδες συμμετέχουσες τοπικές επιχειρήσεις, που χρησιμοποιούν το σύστημα για να πωλούν αγαθά και υπηρεσίες, περιλαμβανομένων των έτοιμων τροφίμων, των κομμωτηρίων, γιατρών ή ακόμα ενοικιάσεων διαμερισμάτων.

Η ΤΕΜ, που είναι ένα από τα μεγαλύτερα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών στην Ελλάδα, έχει δώσει στους Έλληνες που προσπαθούν να ζήσουν με περιορισμένους μισθούς και αυξημένα φορολογικά βάρη, έναν συμπληρωματικό τρόπο για να πραγματοποιούν συναλλαγές. Αντί να συναλλάσσονται με ένα φυσικό νόμισμα, τα μέλη διαθέτουν έναν online λογαριασμό που ξεκινά από το μηδέν όταν γίνονται μέλη της ΤΕΜ. Μπορούν να επιλέξουν μεταξύ της πληρωμής σε αγαθά και υπηρεσίες και στη συνέχεια να τα χρησιμοποιήσουν αυτά για να αγοράσουν προϊόντα από άλλους.

Στην ιστοσελίδα του δικτύου, οι χρήστες μπορούν να αναρτούν διαφημίσεις για το τι μπορούν να προσφέρουν και τι ζητούν.

Η ΤΕΜ είναι μια τοπική εκδοχή αυτού που ίσως αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα στην περίπτωση που εκτροχιαστεί ή αποτύχει η συμφωνία που επιτεύχθηκε αυτήν την εβδομάδα, σχολιάζει η WSJ. Ήδη, πριν την παραίτησή του, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης «έριξε» την ιδέα δημιουργίας ενός συστήματος παράλληλου νομίσματος βασισμένου στα IOUs στην περίπτωση που η Ελλάδα δεν μπορεί πλέον να αποφύγει την χρεοκοπία εντός ευρώ.

Ο αριθμός τέτοιων projects εναλλακτικού συναλλάγματος άρχισε να αυξάνεται το 2009, σύμφωνα με την οικονομολόγο Ειρήνη Σωτηροπούλου, τη χρονιά δηλαδή που το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ελλάδας εκτινάχθηκε στο 15%, οδηγώντας σε κατάρρευση της αγοράς ελληνικών ομολόγων.

Μέχρι τότε, υπήρχαν μόνο δυο τέτοια προγράμματα. Δεν υπάρχει κάποια επίσημη καταγραφή του αριθμού των εναλλακτικών νομισμάτων και τοπικών ανταλλακτικών συστημάτων στην Ελλάδα, όμως σύμφωνα με τον οργανισμό Omikron Project σήμερα υπάρχουν πάνω από 80 τέτοια προγράμματα, αριθμός διπλάσιος σε σχέση με το 2013. Τα μεγέθη τους διαφέρουν, έχοντας από μερικές δεκάδες, μέχρι χιλιάδες μέλη.

Οι ειδήμονες σημειώνουν πως η ΤΕΜ και τα άλλα τοπικά νομίσματα λειτουργούν καλύτερα σε συνδυασμό με το ευρώ και όχι ως αντικαθιστώντας το ευρωπαϊκό νόμισμα.

«Δεν θα ανατρέψουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, όμως αντιπροσωπεύουν ένα είδος αξίας που το κανονικό χρήμα δεν μπορεί να σου δώσει», σχολιάζει ο ερευνητής του Ινστιτούτου Ηγεσίας και Βιωσιμότητας του βρετανικού Πανεπιστημίου Cumbria, Leander Bindewald.

Τα εναλλακτικά νομίσματα στην Ευρώπη

Η Ελλάδα βεβαίως δεν πρωτοτυπεί. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα εναλλακτικού νομίσματος, που χρησιμοποιήθηκε την δεκαετία του 1930 κατά την διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, ήταν το νόμισμα που αποφάσισε να τυπώσει η αυστριακή πόλη Worgl, προκειμένου να αντιμετωπίσει την οικονομική ύφεση. Οι οικονομολόγοι αποκάλεσαν «θαύμα» το αποτέλεσμα, καθώς η απασχόληση γνώρισε άνθιση ενώ ο πληθωρισμός παρέμεινε περιορισμένος. Κατά την διάρκεια της ύφεσης στην Αργεντινή το 1998 –που διήρκεσε μέχρι το 2002- οι Αργεντίνοι δημιούργησαν εναλλακτικά δίκτυα και αρκετές περιφέρεις εισήγαγαν τα δικά τους νομίσματα. Παρόμοια projects δημιουργήθηκαν στην Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Γερμανία και την Γαλλία λόγω της οικονομικής κρίσης του 2008.

Στον Βόλο, μια μονάδα του εναλλακτικού νομίσματος ισοδυναμεί με ένα ευρώ και η διαχείριση του συστήματος γίνεται αποκλειστικά online και μέσω κινητού τηλεφώνου, μέσω ενός open-source, online τραπεζικού συστήματος που ονομάζεται Cyclos. Για να διατηρήσει μια σχετική ρευστότητα το νόμισμα και για να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή σε δραστηριότητες, κανένα μέλος δεν μπορεί να διαθέτει περισσότερα από 1.200 ΤΕΜ και κανένας δεν μπορεί να χρωστά περισσότερα από 300.

Υπάρχουν, βεβαίως, και περιορισμοί: η χρήση ΤΕΜ, για παράδειγμα, περιορίζεται στους ανθρώπους και τις τοπικές επιχειρήσεις που επιλέγουν να τα δέχονται, και δεν θα βοηθήσουν άμεσα τον κόσμο να πληρώνει τους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας.

Άλλα εναλλακτικά συστήματα στην Ελλάδα της κρίσης

Υπάρχουν αρκετά ακόμα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα από τότε που ξεκίνησε η κρίση. H WSJ παρουσιάζει ορισμένα εξ αυτών:

Οβολός: Δημιουργήθηκε το 2009 από ομάδα επιχειρηματιών στην Πάτρα. Διαθέτει χιλιάδες μέλη και σε αντίθεση με την ΤΕΜ, καλύπτει ολόκληρη τη χώρα.

Μονάδα: Αυτό το μικρότερο πρόγραμμα έχει έδρα στα Χανιά. Δημιουργήθηκε το 2011 και είναι ένα από τα πολλά προγράμματα που εμφανίζονται στα ελληνικά νησιά. Κάθε δεύτερη Κυριακή, τα εγγεγραμμένα μέλη της πραγματοποιούν ανοικτή αγορά όπου μπορούν να χρησιμοποιούν το εναλλακτικό τους νόμισμα.

Τράπεζα Χρόνου Αθήνας: Δημιουργήθηκε το 2011 στο απόγειο των διαδηλώσεων στο Σύνταγμα. Η μονάδα ανταλλαγής είναι ο χρόνος. Τα μέλη μπορούν να κερδίζουν μια μονάδα χρόνου για κάθε ώρα που διαθέτουν σε αυτόν που χρησιμοποιεί τις δεξιότητές τους, που περιλαμβάνουν οτιδήποτε: από φυσιοθεραπείες μέχρι μαθήματα Ισπανικών.