Τρίτο μέρος: Συμβιβασμός των Ιωαννίνων - Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων

Την είχε προτείνει η ελληνική προεδρία σε Συμβούλιο Υπουργών στα Ιωάννινα το 1994.

Συμβούλιο (Υπουργών)Κύριο νομοθετικό όργανο της Ε.Ε. Συνεδριάζει τακτικά στις Βρυξέλλες ή στο Λουξεμβούργο με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κρατών- μελών. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία ή με πλειοψηφία.

Σύμφωνη ΓνώμηΝομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και αφού λάβει τη σύμφωνη γνώμη του Κοινοβουλίου. Ουσιαστικά το Κοινοβούλιο έχει δικαίωμα βέτο: μπορεί να δεχθεί ή να απορρίψει στο σύνολό της τη νομοθετική πράξη, αλλά δεν μπορεί να προτείνει αλλαγές ή προσθήκες.

ΣυναπόφασηΝομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει πλέον σε

ισότιμη βάση με το Κοινοβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής. Θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας η συναπόφαση γίνεται πλέον ο κανόνας για τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε.

ΣυνεργασίαΝομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από

πρόταση της Επιτροπής και απλή γνωμοδότηση του Κοινοβουλίου. Αποτελεί πλέον εξαίρεση, γιατί όλο και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται με «συναπόφαση».

Συνθήκη της ΛισσαβώναςΥπεγράφη στη Λισσαβώνα το 2007 και βρίσκεται σε διαδικασία επικύρωσης. Προβλέπει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην Ε.Ε. των 27. Καθιερώνει νέους θεσμούς, ενισχύει τις αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου και δίνει δεσμευτική ισχύ στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Συνθήκη του ΄ΑμστερνταμΥπεγράφη στο ΄Αμστερνταμ της Ολλανδίας το 1997 και

συνεχίζει τις μεταρρυθμίσεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Μεταξύ άλλων θεσπίζει το αξίωμα του ΄Υπατου Εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική, προβλέπει νέες ρυθμίσεις για τη μετανάστευση, την παροχή ασύλου, την κοινωνική συνοχή.

Συνθήκη του ΜάαστριχτΥπεγράφη στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας το 1992. Αποτελεί

σταθμό στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Θεσπίζει το «ευρώ», δίνει νέες αρμοδιότητες στην Ε.Ε., κατοχυρώνει την «αρχή της επικουρικότητας», καθιερώνει τον θεσμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή.

Συνθήκη της ΝίκαιαςΥπεγράφη στη Νίκαια της Γαλλίας το 2001. Ρυθμίζει τις εκκρεμότητες που δεν είχαν διευθετηθεί στη Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ. Μεταξύ άλλων αλλάζει τη στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο, μειώνει τον αριθμό των Επιτρόπων και διευρύνει τη δικαιοδοσία του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

ΣύστασηΜη δεσμευτική πράξη των κοινοτικών οργάνων. Προτείνει μέτρα χωρίς να τα επιβάλλει και θεωρείται αποτελεσματικός τρόπος κοινοτικής παρέμβασης. Παράδειγμα: Τα κράτη- μέλη έχουν κάθε συμφέρον να εφαρμόσουν μία σύσταση για την πρόληψη του καρκίνου, έστω και αν δεν είναι δεσμευτική.

Ταμείο ΣυνοχήςΧρηματοδοτεί έργα υποδομής στα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη-μέλη

από το 1994. Δεν ανήκει στα Διαρθρωτικά Ταμεία. Στην περίοδο 2007- 2013 προβλέπει ενισχύσεις συνολικού ύψους 70 δις ευρώ.

Τρόϊκα (παλαιά)Τριμελής ομάδα συντονισμού της Ε.Ε. Αποτελείται από τον προεδρεύοντα του Συμβουλίου, τον προκάτοχο και τον διάδοχό του. ΄Ηταν συνήθης πρακτική στη δεκαετία του ΄90, αλλά έχει ατονήσει μετά τη Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ.

Τρόϊκα (νέα)Τριμελής ομάδα που εκπροσωπεί διεθνώς την Ε.Ε. Αποτελείται από τον ΄Υπατο Εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική, τον προεδρεύοντα του Συμβουλίου και τον Επίτροπο εξωτερικών σχέσεων. Θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ.

«Τηλεόραση χωρίς Σύνορα»Οδηγία με ευρύ πεδίο ρυθμίσεων για τα οπτικοακουστικά

μέσα στην Ε.Ε. Περιλαμβάνει διατάξεις για την ελεύθερη μετάδοση και κυκλοφορία

ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, τη διαφήμιση, την προώθηση συμπαραγωγών κ.α.

«Υπουργός Εξωτερικών Ε.Ε.»Νέο αξίωμα. Θεσπίζεται με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας και με επίσημο τίτλο «΄Υπατος Εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια». Εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για πέντε χρόνια. Ενοποιεί τις σημερινές αρμοδιότητες του Εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική, του Επιτρόπου Εξωτερικών Σχέσεων και του προεδρεύοντος στο Συμβούλιο Υπουργών (Εξωτερικών).

«Φράνκοβιτς»(Francovich)Απόφαση-ορόσημο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στην οποία τονίζεται, για πρώτη φορά, ότι κάθε πολίτης μπορεί να αξιώσει αποζημίωση από την κυβέρνησή του για την αδυναμία ή απροθυμία της να εφαρμόσει κοινοτική οδηγία. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσφυγή του Francovich, ο οποίος, μετά από πτώχευση του εργοδότη του, είχε χάσει το δικαίωμα αποζημίωσής του, λόγω αδυναμίας της ιταλικής κυβέρνησης να υιοθετήσει εγκαίρως μία κοινοτική οδηγία για την προστασία των εργαζομένων.

Χάρτης Θεμελιωδών ΔικαιωμάτωνΔιακηρύχθηκε το 2000 στη Σύνοδο Κορυφής της Νίκαιας. Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας αποκτά δεσμευτική ισχύ σε όλα τα κράτη- μέλη εκτός από τη Μ.Βρετανία και την Πολωνία. Κατοχυρώνει 54 θεμελιώδη δικαιώματα, από την ελευθερία της έκφρασης έως την προστασία από αδικαιολόγητη απόλυση. Περιλαμβάνει καινοτόμες διατάξεις, όπως η απαγόρευση της κλωνοποίησης για σκοπούς αναπαραγωγής.

(Το πλήρες «Λεξικό του Ευρωπαϊκού Δικαίου» του Γιάννη Παπαδημητρίου κυκλοφορεί σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)