Δεύτερο μέρος: Ίδιοι Πόροι - Πυλώνες

Μέχρι το 1970 η χρηματοδότηση γινόταν από εθνικές εισφορές. Ο μηχανισμός «ιδίων πόρων» επιτρέπει στην Κοινότητα να προγραμματίζει μακροχρόνια, χωρίς να εξαρτάται από τις ισορροπίες δυνάμεων στο Συμβούλιο Υπουργών.

ΚανονισμόςΝομοθετική πράξη με άμεση νομική ισχύ. Παράδειγμα: ο Κανονισμός 2371/2002 για μία κοινοτική πολιτική αλιείας. Εκδίδεται από το Συμβούλιο (σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, εφόσον πρόκειται για «διαδικασία συναπόφασης»).

ΚΑΠΚοινή Αγροτική Πολιτική (ή και «Κοινή Γεωργική Πολιτική»). Από το 1958 επιδοτεί τους παραγωγούς για να εξασφαλίσει την αυτάρκεια της Ευρώπης σε τρόφιμα και την προστασία του αγροτικού εισοδήματος. Σήμερα οι επιδοτήσεις ξεπερνούν το 40% του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Κασίς ντε Ντιζόν («CassisdeDijon»)Υπόθεση- ορόσημο, με την οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατοχύρωσε την «αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης». Η σχετική προσφυγή έγινε μετά την άρνηση της Γερμανίας να επιτρέψει την εισαγωγή του γαλλικού λικέρ Cassis de Dijon που περιέχει 15-20 % οινόπνευμα, καθώς η γερμανική νομοθεσία δεν αναγνώριζε ως «λικέρ» ένα ποτό με λιγότερο από 25% αλκοόλ.

ΚΕΠΠΑΚοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας. Οι βασικές αρχές της

καθορίζονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία («δεύτερος πυλώνας»).

ΚΟΑΚοινή Οργάνωση Αγοράς. Εργαλείο ρύθμισης για την παραγωγή και εμπορία των

αγροτικών προϊόντων. Προβλέπεται ξεχωριστή ΚΟΑ για κάθε προϊόν, από το ρύζι μέχρι το αιγοπρόβειο κρέας. Οι περισσότερες ΚΟΑ εγγυώνται άμεσες πληρωμές για τους αγρότες, ανεξάρτητα από το ύψος της παραγωγής.

Κοινοτικό κεκτημένο (Acquiscommunautaire)Το σύνολο των νόμων, αρχών και

πρακτικών που διέπουν τη λειτουργία της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η αποδοχή του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη μίας χώρας στην Ε.Ε.

ΚΟΡΕΠΕΡ (Coreper)Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων από όλα τα κράτη- μέλη.

Συνεδριάζει στις Βρυξέλλες, προετοιμάζοντας τις αποφάσεις του Συμβουλίου Υπουργών.

«Κόστα» (Costa/ENEL)Ιστορική απόφαση, στην οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τόνισε με έμφαση ότι το κοινοτικό δίκαιο υπερέχει του εθνικού δικαίου. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσφυγή Ιταλού επιχειρηματία, ο οποίος υποστήριζε ότι ο νόμος του 1962 για την κρατικοποίηση της παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ιταλία μέσω της εταιρείας ENEL ήταν αντίθετος με τη Συνθήκη ΕΟΚ.

Κρατική ενίσχυσηΣτήριξη μίας επιχείρησης με δημόσιους πόρους που νοθεύει τον

ανταγωνισμό. Συνήθως απαγορεύεται, εκτός αν δικαιολογείται για μία μεταβατική περίοδο, για ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης ή για λόγους γενικότερης οικονομικής ανάπτυξης. Κρατική ενίσχυση δεν θεωρείται μόνο η απευθείας χρηματοδότηση, αλλά και κάθε άλλη διευκόλυνση, π.χ. φοροαπαλλαγές, κρατικές εγγυήσεις κ.α.

Κριτήρια ΚοπεγχάγηςΚριτήρια για την ένταξη νέων χωρών, που συμφωνήθηκαν στη

Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης το 1993. Πρόκειται για τοπολιτικόκριτήριο (δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα) τοοικονομικόκριτήριο (οικονομία της αγοράς) και το κριτήριο του«κοινοτικούκεκτημένου»(αποδοχή της κοινοτικής νομοθεσίας)

Λευκή ΒίβλοςΕπίσημη πρόταση της Επιτροπής για μία μελλοντική πολιτική της Ε.Ε.

Παράδειγμα: η Λευκή Βίβλος για την εσωτερική αγορά, που είχε προταθεί το 1985 και περιείχε 282 νομοθετικά μέτρα για την ολοκλήρωσή της μέχρι το 1992.

«Μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος»Εθνικά μέτρα που εμποδίζουν το ελεύθερο

εμπόριο στην Ε.Ε. Μπορεί να μην αποκαλούνται «δασμοί», αλλά στην πράξη έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα, γι αυτό απαγορεύονται από το κοινοτικό δίκαιο. Παράδειγμα: περιορισμοί στη συσκευασία των προϊόντων, επιβολή τελών για λόγους στατιστικής.

«Μπόσμαν»Στην υπόθεση αυτή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι τα «έξοδα μετεγγραφής» που απαιτούσαν οι ποδοσφαιρικές ομάδες για τη μετακίνηση παικτών σε άλλη ομάδα αντίκεινται στο κοινοτικό δίκαιο. Αφορμή ήταν η προσφυγή του Βέλγου Μπόσμαν, ο οποίος ήθελε να πάρει μετεγγραφή από την ποδοσφαιρική ομάδα RC Liège.

ΟδηγίαΔεσμευτική νομοθετική πράξη. Εκδίδεται από το Συμβούλιο (σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, εφόσον πρόκειται για «διαδικασία συναπόφασης»). Σε αντίθεση με τον κανονισμό η οδηγία ορίζει απλώς έναν γενικό στόχο δράσης. Τα κράτη- μέλη είναι ελεύθερα να αποφασίσουν με ποιον τρόπο θα τον πετύχουν.

Οδηγία ΜπόλκεσταϊνΣχέδιο οδηγίας για την απελευθέρωση των υπηρεσιών, που είχε

προτείνει ο Ολλανδός Επίτροπος Φριτς Μπόλκεσταϊν. Προέβλεπε αμοιβή με βάση τη συλλογική συλλογική σύμβαση στη «χώρα προέλευσης», όπου διαμένει ο πάροχος της υπηρεσίας. Παράδειγμα: ένας Πολωνός υδραυλικός θα εργαζόταν στη Γερμανία με «πολωνικές τιμές». Το σχέδιο προκάλεσε αντιδράσεις και τελικά η οδηγία εγκρίθηκε το 2006 χωρίς να κατοχυρώνει την «αρχή της χώρας προέλευσης».

ΟδηγίαREACHΝομοθεσία- πλαίσιο για την καταγραφή, αξιολόγηση και αδειοδότηση των χημικών ουσιών με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας. Ισχύει από τον Ιούνιο του 2007. Για πρώτη φορά η νέα νομοθεσία αναθέτει στη χημική βιομηχανία το βάρος της απόδειξης για την ασφάλεια των προϊόντων της.

Οικονομική και Κοινωνική ΕπιτροπήΣυμβουλευτικό όργανο με έδρα τις Βρυξέλλες.

Αποτελείται από 344 εκπροσώπους κλαδικών φορέων. Προβάλλει κλαδικά αιτήματα, εκφράζοντας τη γνώμη του σε θέματα εσωτερικής αγοράς, απασχόλησης, υγείας, προστασίας του καταναλωτή κ.α.

ΟμοφωνίαΛήψη αποφάσεων με συμφωνία όλων των χωρών- μελών. Είναι ο κανόνας

στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Στο Συμβούλιο Υπουργών ισχύει κυρίως για θέματα εξωτερικής, φορολογικής, βιομηχανικής και κοινωνικής πολιτικής.

΄Οπτιν ΄Αουτ(Opting out)Δυνατότητα αυτοεξαίρεσης από μεμονωμένες πολιτικές. Παράδειγμα: Μ.Βρετανία και Δανία εξαιρέθηκαν από την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής ΄Ενωσης, γιατί δεν ήθελαν το «ευρώ». Πάντως το opting out θεωρείται ανεπιθύμητο, γιατί οδηγεί σε μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων χωρίς συνοχή.

Περιβαλλοντική ευθύνηΚαθιερώνεται με την οδηγία 2004/35/ΕΚ, η οποία θεσπίζει τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Με απλά λόγια: όποιος ρυπαίνει το περιβάλλον, αναλαμβάνει το κόστος για την καταπολέμηση της ρύπανσης που ο ίδιος προκάλεσε.

Πλειοψηφία, απλήΠροϋποθέτει συμφωνία των 14 από τις 27 χώρες- μέλη για τη

λήψη απόφασης στο Συμβούλιο Υπουργών. Κάθε χώρα έχει μόνο μία ψήφο. Στην πράξη οι αποφάσεις με απλή πλειοψηφία αποτελούν πλέον εξαίρεση.

Πλειοψηφία, ειδικήΠροϋποθέτει συμφωνία των περισσότερων χωρών για τη λήψη

απόφασης στο Συμβούλιο Υπουργών , αλλά και τη στάθμιση των ψήφων ανάλογα με τον πληθυσμό κάθε χώρας. Δεν ισχύει η αρχή «μία χώρα­μία ψήφος». Για παράδειγμα η Γαλλία έχει υπερδιπλάσιες ψήφους από την Ελλάδα, η οποία με τη σειρά της έχει τριπλάσιες ψήφους από τη Σλοβενία.

Πράσινη ΒίβλοςΘέσεις της Επιτροπής για μία μελλοντική πολιτική της Ε.Ε.

Παράδειγμα: η Πράσινη Βίβλος για τον εκσυγχρονισμό του εργατικού δικαίου, που προτάθηκε το 2006. Σε αντίθεση με τη «Λευκή Βίβλο», δεν πρόκειται για επίσημη πρόταση, αλλά για μία πρώτη προσπάθεια να ξεκινήσει ο δημόσιος διάλογος.

«Προδικαστική παραπομπή»Εξαιρετικής σημασίας διαδικασία για τη νομική

προστασία του Ευρωπαίου πολίτη: εάν ο εθνικός δικαστής κρίνει ότι μία υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν του άπτεται του κοινοτικού δικαίου, τότε παραπέμπει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Συνήθως πρόκειται για υποθέσεις στις οποίες ένας ιδιώτης διεκδικεί στα εθνικά δικαστήρια τα δικαιώματά του ως πολίτης της Ε.Ε.

Πρόεδρος της Ε.Ε. (ή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου)Νέο αξίωμα με ιδιαίτερο κύρος.

Θεσπίζεται με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. Ο πρόεδρος της Ε.Ε. θα ορίζεται από τις χώρες-μέλη για διόμισι χρόνια. Για πρώτη φορά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν θα είναι ταυτόχρονα και προεδρεύων στο Συμβούλιο Υπουργών.

Πρωτοδικείο Ευρωπαϊκών ΚοινοτήτωνΠρωτοβάθμιο δικαστήριο της Ε.Ε. με έδρα

το Λουξεμβούργο. Ιδρύθηκε το 1989 για να «αποσυμφορήσει» το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Εκδικάζει κυρίως προσφυγές φυσικών ή νομικών προσώπων.

«Πυλώνες»Σχηματική αναπαράσταση λειτουργίας της Ε.Ε. Πρώτος πυλώνας είναι τα ευρωπαϊκά όργανα και οι δράσεις τους, δεύτερος πυλώνας η εξωτερική πολιτική, τρίτος πυλώνας η αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας λειτουργούν με διακρατική συνεργασία και όχι με το παραδοσιακό μοντέλο της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Επιτροπή δεν μπορεί να προτείνει οδηγίες για την εξωτερική πολιτική.

(Το πλήρες «Λεξικό του Ευρωπαϊκού Δικαίου» του Γιάννη Παπαδημητρίου κυκλοφορεί σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)