Πρώτο μέρος: Αιτιολογημένη γνώμη - Ευρωπαϊκός Διαμεσολαβητής
Η Επιτροπή εκθέτει τα νομικά επιχειρήματά της και δίνει προθεσμία στην εγκαλούμενη χώρα για να λάβει μέτρα, απειλώντας με προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
ΑπόφασηΝομική πράξη με συγκεκριμένο αποδέκτη, π.χ. ένα πρόστιμο σε ιδιωτική επιχείρηση για παράβαση της κοινοτικής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού. Εκδίδεται κατά κύριο λόγο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Αρχή της αλληλεγγύηςΑμοιβαία υποχρέωση συμπαράστασης ανάμεσα στις χώρες-
μέλη της Ε.Ε. Κατοχυρώνεται στο προοίμιο της Συνθήκης του Μάαστριχτ.
Αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισηςΘεμελιώδης αρχή της εσωτερικής αγοράς, σύμφωνα με την οποία τα προϊόντα που παράγονται νόμιμα και διακινούνται ελεύθερα σε ένα κράτος- μέλος, πρέπει να κυκλοφορούν εξίσου ελεύθερα σε όλη την Ε.Ε. Επίσης αναγνωρίζονται αμοιβαία οι τίτλοι σπουδών και τα επαγγελματικά προσόντα.
Αρχή της κοινοτικής προτίμησηςΠολιτική δέσμευση (χωρίς νομικό χαρακτήρα) για την κοινή αγροτική πολιτική: όλα τα κράτη- μέλη προτιμούν τα αγροτικά προϊόντα που προέρχονται από την ίδια την Ε.Ε. και τους προσφέρουν τιμολογιακό πλεονέκτημα. Αντίστοιχα προϊόντα από τρίτες χώρες επιβαρύνονται με δασμούς.
Αρχή της μη διάκρισηςΘεμελιώδης αρχή του ευρωπαϊκού δικαίου: Απαγορεύεται κάθε διάκριση, άμεση ή έμμεση, με βάση την ιθαγένεια, π.χ. σε θέματα ιδιοκτησίας, φορολόγησης, επαγγελματικής κατάρτισης κ.α.
ΒέτοΤο δικαίωμα κάθε κράτους- μέλους να μπλοκάρει μία απόφαση που θίγει ζωτικά εθνικά του συμφέροντα. Ισχύει μόνο για τις αποφάσεις που λαμβάνονται με ομοφωνία.
«Βλασσοπούλου»Στην απόφαση αυτή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι ένας δικηγόρος που έχει άδεια άσκησης επαγγέλματος σε ένα κράτος-μέλος, μπορεί να διεκδικήσει αντίστοιχο επαγγελματικό τίτλο σε κάθε άλλο κράτος- μέλος. Κατά κανόνα όλες οι χώρες πρέπει να αναγνωρίζουν τα επαγγελματικά προσόντα που αποκτήθηκαν στην Ε.Ε., αλλά μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να απαιτούν πρόσθετα ειδικά προσόντα. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσπάθεια της ελληνίδας δικηγόρου Ειρήνης Βλασσοπούλου να αποκτήσει άδεια άσκησης επαγγέλματος και στη Γερμανία.
Γενικός ΕισαγγελέαςΑνεξάρτητος δικαστικός λειτουργός, ο οποίος εισηγείται αποφάσεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η πρότασή του δεν δεσμεύει τους δικαστές, αλλά στην πράξη γίνεται αποδεκτή στο 80% των υποθέσεων.
Γιούρογκρουπ (Eurogroup)Σύνοδος των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωζώνης. Δεν είναι επίσημο όργανο της Ε.Ε. Συγκαλείται την παραμονή αντίστοιχης συνάντησης των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών από όλη την Ε.Ε. (Ecofin). Τον Οκτώβριο του 2008 έγινε η πρώτη Σύνοδος Κορυφής του Γιούρογκρουπ με ζητούμενο την αντιμετώπιση διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Γιούροπολ(Europol)Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία με έδρα τη Χάγη της Ολλανδίας. Συντονίζει τη συνεργασία των εθνικών αστυνομικών αρχών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της εγκληματικότητας.
Γιούροτζαστ (Eurojust)Ευρωπαϊκή Μονάδα Δικαστικής Συνεργασίας με έδρα τη
Χάγη. Ιδρύθηκε το 2002 και συντονίζει τη συνεργασία των εθνικών εισαγγελικών αρχών για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος.
«Δεσπόζουσα θέση»Μία επιχείρηση κατέχει «δεσπόζουσα θέση», εάν π.χ. έχει πολύ μεγάλο μερίδιο αγοράς ή προνομιακή πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Η κατάχρηση «δεσπόζουσας θέσης» παραβιάζει την κοινοτική νομοθεσία περί ανταγωνισμού και τιμωρείται με πρόστιμο από την Κομισιόν ή από την εθνική Αρχή Ανταγωνισμού.
ΔιαβούλευσηΝομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο Υπουργών αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και απλή διαβούλευση με το Κοινοβούλιο. Είναι η παλαιότερη και απλούστερη μορφή νομοθετικής διαδικασίας, από την εποχή που το Κοινοβούλιο δεν είχε ουσιαστικές αρμοδιότητες. Σήμερα αποτελεί πλέον εξαίρεση.
Διαγνωστικός έλεγχος(healthcheck)Αξιολόγηση της κοινής αγροτικής πολιτικής μετά την τελευταία μεταρρύθμισή της το 2003, με στόχο τη διατύπωση προτάσεων για νέες αλλαγές μετά το 2013.
Διαδικασία της ΒαρκελώνηςΠολιτική συνεργασίας της Ε.Ε. με τις χώρες της νότιας
λεκάνης της Μεσογείου, με στόχο τον πολιτικό διάλογο και την οικονομική συνεργασία. ΄Αρχισε το 1995 με τη «Διακήρυξη της Βαρκελώνης»
Διαδικασία της ΜπολόνιαΠολιτική εναρμόνισης των εθνικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων με στόχο έναν ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο ανώτατης εκπαίδευσης μέχρι το 2010. ΄Αρχισε το 1999 με τη «Διακήρυξη της Μπολόνια».
Διαρθρωτικά ταμείαΕργαλείο χρηματοδότησης για τις λιγότερο ανεπτυγμένες
περιφέρειες της Ε.Ε. Πρόκειται κυρίως για το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Κοινωνικό Ταμείο. Στην περιόδο 2007-2013 προσφέρουν ενισχύσεις 278 δις €. Για την άντλησή τους απαιτείται συγχρηματοδότηση από εθνικούς πόρους.
Διευρωπαϊκά δίκτυαΜεγάλα έργα υποδομής που «δικτυώνουν» την ενιαία Ευρώπη
και συγχρηματοδοτούνται από κοινοτικά κονδύλια. Πρόκειται κυρίως για οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες, δίκτυα ενέργειας και τηλεπικοινωνιών.
Ενισχυμένη συνεργασίαΗ δυνατότητα που έχει ένας ορισμένος αριθμός κρατώνμελών να προχωρήσει πιο γρήγορα στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, παίρνοντας αποφάσεις, τις οποίες οι άλλες χώρες δεν θέλουν ακόμα να υιοθετήσουν. Πολλοί φοβούνται ότι αυτή η τακτική οδηγεί σε μία «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων». ΄Αλλοι τη θεωρούν απαραίτητη, με δεδομένη τη δυσκολία ομοφωνίας στην Ε.Ε. των 27.
ΕπικουρικότηταΒασική αρχή που θεσπίζεται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ: η Κοινότητα αναλαμβάνει δράση «επικουρικά», δηλαδή μόνο εφόσον αυτή η δράση δεν μπορεί να υλοποιηθεί από τα ίδια τα κράτη-μέλη. ΄Ετσι αναγνωρίζεται η εθνική κυριαρχία και διασφαλίζεται η λήψη αποφάσεων κοντά στον πολίτη.
Επιτροπή ΠεριφερειώνΣυμβουλευτικό όργανο με έδρα τις Βρυξέλλες, στο οποίο συμμετέχουν αιρετά μέλη τοπικών αρχών από όλη την Ευρώπη. Εκφράζει τα ιδιαίτερα συμφέροντα των περιφερειών σε νομοθετικές προτάσεις της Κομισιόν, αλλά μπορεί να εκδώσει γνωμοδότηση και με δική του πρωτοβουλία.
«Εποικοδομητική αποχή»Αυτοεξαίρεση μίας χώρας- μέλους από μία απόφαση των 27 η οποία ωστόσο θεωρείται ότι λαμβάνεται ομόφωνα. Και αυτό γιατί όποιος «απέχει εποικοδομητικά», διαχωρίζει μεν τη θέση του, αλλά θεωρείται ότι δεν ανατρέπει την απόφαση, όπως θα γινόταν εάν την καταψήφιζε.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή(Commission)Η «κυβέρνηση» της Ε.Ε. Είναι η κινητήρια
δύναμη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, γιατί διαθέτει το αποκλειστικό δικαίωμα πρωτοβουλίας για την ψήφιση νέας νομοθεσίας. ΄Εχει 27 μέλη, αλλά η Συνθήκη της Λισσαβώνας προβλέπει μείωση του αριθμού των Επιτρόπων από το 2014.
«Ευρωπαϊκή εταιρεία» (SocietasEuropea)Νέο σχήμα για επιχειρήσεις που θέλουν
να δραστηριοποιηθούν σε περισσότερες χώρες-μέλη, χωρίς να ιδρύσουν ξεχωριστές θυγατρικές εταιρείες. Απαιτεί ελάχιστο ιδρυτικό κεφάλαιο 120.000 €.
Ευρωπαϊκή ιθαγένειαΙδιότητα του «πολίτη της Ε.Ε.» Δεν υποκαθιστά, αλλά απλώς
συμπληρώνει την εθνική ιθαγένεια. Ωστόσο θεμελιώνει και νέα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις ευρωπαϊκές και δημοτικές εκλογές σε όλη την Ε.Ε. καθώς και το δικαίωμα προσφυγής στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή.
Ευρωπαϊκή Κεντρική ΤράπεζαΑνεξάρτητο θεσμικό όργανο με έδρα τη Φραγκφούρτη. Κύρια αποστολή του είναι ο έλεγχος του πληθωρισμού, κυρίως μέσω της πολιτικής επιτοκίων.
Ευρωπαϊκό ΔικαστήριοΔικαιοδοτικό όργανο της Ε.Ε. με έδρα το Λουξεμβούργο.
Φροντίζει για την ενιαία ερμηνεία και εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.
Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό ΣυνέδριοΕλεγκτικό όργανο με έδρα τοΛουξεμβούργο.
Επιβλέπει τη νομιμότητα και την κανονικότητα των εσόδων και των δαπανών του κοινοτικού προϋπολογισμού. Δεν είναι δικαστήριο˙ το μεγαλύτερο μέσο πίεσης που διαθέτει είναι η δημοσιότητα.
Ευρωπαϊκό ΚοινοβούλιοΝομοθετικό όργανο της Ε.Ε. και φωνή των Ευρωπαίων πολιτών με έδρα το Στρασβούργο. Σήμερα έχει 785 ευρωβουλευτές, οι οποίοι εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες από το 1979. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας μειώνει τον αριθμό τωνευρωβουλευτών, αλλά ενισχύει σημαντικά τις αρμοδιότητές τους.
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό ΤαμείοΧρηματοδοτεί επενδύσεις σε επαγγελματική κατάρτιση και ανθρώπινους πόρους με στόχο την καταπολέμηση της ανεργίας. Ιδρύθηκε το 1957 και είναι το παλαιότερο διαρθρωτικό ταμείο της Ε.Ε.
Ευρωπαϊκό ΣυμβούλιοΚύριο πολιτικό όργανο της Ε.Ε. Αποτελείται από τους ηγέτες
όλων των κρατών-μελών και τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Συνεδριάζει τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο για να καθορίσει τους γενικούς πολιτικούς προσανατολισμούς της Ε.Ε.
Ευρωπαίος ΔιαμεσολαβητήςΟ Ευρωπαίος «Συνήγορος του πολίτη» με έδρα το
Στρασβούργο. Εξετάζει καταγγελίες για κακοδιοίκηση από όργανα της Ε.Ε. Δεν επιβάλλει κυρώσεις, αλλά επιδιώκει φιλικό διακανονισμό.
(Το πλήρες «Λεξικό του Ευρωπαϊκού Δικαίου» του Γιάννη Παπαδημητρίου κυκλοφορεί σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)
