Σταϊκούρας: Πλέγμα ρύθμισης οφειλών και προστασίας της κύριας κατοικίας- Τα τελευταία στοιχεία

Αυξανόμενο βαίνει το ποσοστό των πολιτών που επιθυμούν να καταφύγουν στο πλαίσιο της 2ης ευκαιρίας για να σώσουν το σπίτι τους, σύμφωνα με στοιχεία που επικαλείται ο υπουργός Οικονομικών, σε έγγραφό του που διαβιβάστηκε στη Βουλή στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Την ίδια ώρα «καλύτερα» χαρακτηρίζονται από τον υπουργό Οικονομικών και τα αποτελέσματα του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού.

Η απάντηση του κ. Σταϊκούρα διαβιβάστηκε στη Βουλή μετά από ερώτηση που κατέθεσαν στις 9 Φεβρουαρίου 45 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, με την οποία καλούσαν την κυβέρνηση να απαντήσει τι σκοπεύει να πράξει για την στήριξη των δανειοληπτών και πως προτίθεται να διευρύνει τη βάση των ωφελουμένων για να καλυφθεί ποσοστό της επιβάρυνσης που έχει προκύψει από την αύξηση των επιτοκίων.

Η 2η ευκαιρία

Στο πλαίσιο του ισχύοντος νόμου, εάν κάποιος οφειλέτης αδυνατεί να εξυπηρετήσει μια μακροπρόθεσμη ρύθμιση οφειλών, τότε έχει τη δυνατότητα να προβεί σε πλήρη διαγραφή όλων των οφειλών, μέσω της διαδικασίας πτώχευσης και απαλλαγής οφειλών, με σκοπό να λάβουν τη 2η ευκαιρία. Σε αυτή την περίπτωση ρευστοποιείται η περιουσία του οφειλέτη, πλην της 1ης κατοικίας των ευάλωτων νοικοκυριών, η οποία αποκτάται από τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων. «Ο ως άνω Φορέας αποτελεί ζωτικό κομμάτι της λειτουργίας του πτωχευτικού νόμου, αποτελώντας το «καταφύγιο» για τους αδύναμους οφειλέτες που οδηγούνται σε πτώχευση ή σε αναγκαστική εκτέλεση, διατηρώντας, ωστόσο, την κατοικία τους», αναφέρει ο υπουργός Οικονομικών. Σύμφωνα με τα κριτήρια του νέου πτωχευτικού νόμου, ο Φορέας θα αποκτά την πρώτη κατοικία του ευάλωτου οφειλέτη, μετά από αντίστοιχο αίτημα μεταβίβασης από αυτόν, εφόσον είτε έχει κηρυχθεί σε πτώχευση είτε επισπεύδεται αναγκαστική εκτέλεση κατά της πρώτης κατοικίας του, προκειμένου να την επαναμισθώσει σε αυτόν, έτσι ώστε να αποφεύγεται η έξωσή του. Η περίοδος της επαναμίσθωσης θα φτάνει τα 12 χρόνια και στη λήξη της ή και νωρίτερα ο οφειλέτης θα μπορεί να επαναγοράσει το ακίνητο. Βάσει των στοιχείων που διαβιβάστηκαν στη Βουλή από τον κ. Σταϊκούρα, «το ενδιαφέρον για την ως άνω αναφερόμενη 2η ευκαιρία βαίνει αυξανόμενο, καθώς παρατηρείται αύξηση κατά 9% του αριθμού των αιτήσεων στο σύνολο, ενώ 993 αιτήσεις έχουν επικυρωθεί από τα αρμόδια δικαστήρια, με σύνολο οφειλών Euro689.180.544».

Ο εξωδικαστικός μηχανισμός

Σε σχέση με την πορεία του εξωδικαστικού μηχανισμού, τα στοιχεία που διαβιβάστηκαν από τον υπουργό Οικονομικών δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον από τους πολίτες να ρυθμίσουν τις οφειλές τους μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, σε σύγκριση με όλα τα προηγούμενα κρατικά εργαλεία ρύθμισης οφειλών. Όπως ειδικότερα αναφέρει, «μέχρι στιγμής (στοιχεία Ιανουαρίου 2023), πάνω από 67000 οφειλέτες έχουν εισέλθει στην πλατφόρμα και από αυτούς, 47500 οφειλέτες, δηλαδή σχεδόν το 71% που έχουν εισέλθει στην πλατφόρμα, έχουν προσκομίσει τα οικονομικά τους στοιχεία, από τα οποία και προκύπτουν συνολικές οφειλές ύψους 26,6 δις ευρώ. Ήδη, 12900 οφειλέτες με συνολικές οφειλές 6,2 δις ευρώ, έχουν υποβάλει οριστικά την αίτησή τους για ρύθμιση οφειλών, δηλαδή το ποσό αυτό είναι αυξημένο κατά 1,3 δις ευρώ, τους τελευταίους 3 μήνες.

Κατά το τελευταίο τρίμηνο, το ποσό των επιτυχών ρυθμίσεων σχεδόν υπερδιπλασιάστηκε. Με στοιχεία Οκτωβρίου 2022 οι ρυθμίσεις ανέρχονταν σε 308 εκ. Ευρώ, με αντίστοιχο σύνολο αρχικών οφειλών 513 εκ. Ευρώ. Αποδεικνύεται, συνεπώς, ότι εντατικοποιήθηκαν οι προσπάθειες κατά τα τελευταίο διάστημα, από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, καθότι:

- 1525 ρυθμίσεις, συνολικού ύψους 420 εκατ. ευρώ, έχουν διενεργηθεί από τράπεζες και εταιρίες διαχείρισης.

- 1798 ρυθμίσεις, συνολικού ύψους 257 εκατ. ευρώ, έχουν διενεργηθεί από το Δημόσιο. Στις ανωτέρω ρυθμίσεις, έχει πραγματοποιηθεί διαγραφή οφειλής ποσοστού μέχρι και 50% σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ η διάρκεια αυτών ανέρχεται μέχρι και τα 35 έτη.

Επίσης, αναμένεται, από τους χρηματοδοτικούς φορείς, να ολοκληρώσουν άμεσα 750 αιτήσεις ρύθμισης οφειλών, συνολικού ύψους 653 εκ. ευρώ».

Ο κ. Σταϊκούρας υπογραμμίζει ότι κατόπιν συντονισμένων προσπαθειών του Υπουργείου Οικονομικών, παρατηρείται σημαντική αύξηση στα ποσοστά έγκρισης των προτεινόμενων ρυθμίσεων οφειλών από την πλευρά των χρηματοδοτικών φορέων. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι ο μέσος όρος έγκρισης για τον μήνα Ιούλιο 2022 κυμαινόταν κάτω από το 24%, ενώ το 4ο τρίμηνο του 2022 έκλεισε με μέσο όρο 63% και ο Ιανουάριος του 2023 με 70% . Με αυτά τα δεδομένα, ο Χρήστος Σταϊκούρας σημειώνει ότι «ο εξωδικαστικός μηχανισμός έχει τη δυναμική να εξελιχθεί σε ένα εργαλείο, ικανό να συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους».

Επιδότηση επιτοκίου

Αναφορικά με το τρέχον πρόγραμμα επιδότησης επιτοκίου δόσεων δανείων ευάλωτων δανειοληπτών από τις τράπεζες, για το χρονικό διάστημα από την 1/2/2023 έως και την 13/2/2023 από το Πληροφοριακό Σύστημα Χορήγησης Βεβαίωσης Ευάλωτου Οφειλέτη της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους αντλούνται τα εξής αριθμητικά στοιχεία:

- Αιτήσεις, που βρίσκονται στο Στάδιο «Δημιουργία Νέας Αίτησης»: 10.274 αιτήσεις.

- Αιτήσεις, που βρίσκονται στο Στάδιο «Αναμονής ανάκτησης στοιχείων από τρίτες πηγές»:9.252αιτήσεις.

Συνολικά, δηλαδή, από την 1/2/2023, ημερομηνία που εκκίνησε το πρόγραμμα, έως και την 13/2/2023 είναι ενεργές στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα 19.526 αιτήσεις.

Στην απάντησή του, ο κ. Σταϊκούρας σημειώνει ότι το υπουργείο Οικονομικών έχει ήδη προβεί σε στοχευμένες ενέργειες και πλήθος μέτρων ανακούφισης και διευκόλυνσης των δανειοληπτών, με σκοπό την αντιμετώπιση του προβλήματος του ιδιωτικού χρέους. Ειδικότερα σε σχέση με το νέο θεσμικό πλαίσιο ρύθμισης χρεών, πτώχευσης και απαλλαγής φυσικών και νομικών προσώπων από χρέη και την 2η ευκαιρία, αναφέρει ότι:

Ο νόμος 4738/2020

* αποτελεί μόνιμο πλαίσιο και εργαλείο αντιμετώπισης του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων (δηλ. δεν έχει έκτακτο / προσωρινό χαρακτήρα και δεν έχει ημερομηνία λήξης).

* αντικαθιστά όλα τα υφιστάμενα επιμέρους έκτακτα / προσωρινά εργαλεία ρύθμισης οφειλών που υπήρχαν μέχρι σήμερα (υπερχρεωμένα νοικοκυριά, προστασία πρώτης κατοικίας, εξωδικαστικός μηχανισμός, πτωχευτικός κώδικας κλπ).

* διέπει συνολικά τη διευθέτηση του ιδιωτικού χρέους προς δημόσιο (ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ κλπ), τράπεζες, διαχειριστές δανείων (funds, servicers) και λοιπούς ιδιώτες (π.χ. προμηθευτές, εργαζόμενους).

Ειδικά, όσον αφορά τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, οι οφειλέτες (φυσικά και νομικά πρόσωπα) μπορούν με μια ενιαία αίτηση να ρυθμίσουν συνολικά, χωρίς προσφυγή στο δικαστήριο, τις οφειλές τους:

* προς το Δημόσιο (ΑΑΔΕ / ΔΟΥ) και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ / ΚΕΑΟ) σε έως 240 δόσεις

* προς τράπεζες και διαχειριστές δανείων σε έως 420 δόσεις.

Βασικό κομμάτι της ρύθμισης οφειλών αποτελεί και η μερική διαγραφή χρέους, αφού ο οφειλέτης που εντάσσεται στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών δύναται να λάβει διαγραφή χρέους:

→ προς το Δημόσιο έως 75% επί της βασικής οφειλής, καθώς και έως 95% επί των προσαυξήσεων.

→ προς τις τράπεζες και διαχειριστές δανείων έως 80% επί της βασικής οφειλής, καθώς και έως 100% επί των τόκων.

Ωστόσο, θα πρέπει να πληρούνται όλοι οι κανόνες και προϋποθέσεις, όπως καθορίζονται από το Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, οι σημαντικότεροι εκ των οποίων είναι:

→ να έχει πραγματική οικονομική αδυναμία, τόσο ο οφειλέτης όσο και οι συνοφειλέτες και εγγυητές του

→ η εμπορική αξία της περιουσίας του οφειλέτη, των συνοφειλετών και των εγγυητών του να είναι μικρότερη του ύψους της οφειλής.

Η ηλεκτρονική πλατφόρμα του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού παράγει μια αυτόματη ρύθμιση οφειλών, βάσει της αξίας της περιουσίας και του διαθέσιμου εισοδήματος, μετά την κάλυψη των εύλογων και ανελαστικών δαπανών, του οφειλέτη, των συνοφειλετών και εγγυητών του. Εφόσον ο οφειλέτης επιθυμεί, δύναται να προβεί και σε μια διαπραγμάτευση με τους ιδιώτες πιστωτές, αξιοποιώντας τις υπηρεσίες ενός πιστοποιημένου διαμεσολαβητή, με σκοπό τη δημιουργία προσωποποιημένης πρότασης ρύθμισης οφειλών.

Μέσω της ρύθμισης των ανωτέρω οφειλών με ευνοϊκό και μακροπρόθεσμο τρόπο επιτυγχάνεται και η αναστολή των διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης, όπως διαταγές πληρωμής, κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, καθώς και δεσμεύσεις και πλειστηριασμοί στην κινητή και ακίνητη περιουσία του οφειλέτη. Επιπροσθέτως, χορηγείται για 5 έτη Κρατική επιδότηση της δόσης των δανείων με υποθήκη / προσημείωση στην 1η κατοικία των ευάλωτων νοικοκυριών, ύψους έως 210 ευρώ μηνιαίως (ανάλογα με τη σύνθεση / μέλη του νοικοκυριού). Παράλληλα, στο νέο μηχανισμό, έχουν ενσωματωθεί ειδικές δικλείδες ασφαλείας, ώστε να μην υπάρξει κατάχρηση ευνοϊκών ρυθμίσεων από στρατηγικούς κακοπληρωτές.

«Με τις ανωτέρω ευνοϊκές ρυθμίσεις οφειλών στηρίζονται αποτελεσματικά τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις, ώστε να προστατεύσουν την περιουσία τους, τόσο την 1η κατοικία όσο και την επαγγελματική στέγη ή άλλο επαγγελματικό τους ακίνητο (π.χ. αγροτική γη) που αντίστοιχα αξιοποιούν», σημειώνει ο υπουργός Οικονομικών.

Ο κ. Σταϊκούρας αναφέρεται και στο Πρόγραμμα Συνεισφοράς του Δημοσίου με ωφελούμενους ευάλωτους οφειλέτες και για το χρονικό διάστημα μέχρι τη μεταβίβαση της κατοικίας τους στο Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης του ν. 4738/2020. Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα έχει ήδη εκκινήσει μέσω της ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας, που έχει αναπτυχθεί από την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Πρόγραμμα αυτό, το Δημόσιο συνεισφέρει στις δόσεις που είναι αναγκαίες για την αναστολή της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης που έχει εκκινήσει κατά της κύριας κατοικίας του οφειλέτη ή της διαδικασίας εκποίησης της κατοικίας αυτής στο πλαίσιο της πτώχευσης, και έχει τα κάτωθι βασικά χαρακτηριστικά:

Τα βασικά χαρακτηριστικά του προγράμματος είναι:

* Κρατική επιδότηση της δόσης του στεγαστικού δανείου των ευάλωτων οφειλετών

* Κρατική επιδότηση από 70 έως 210 ευρώ μηνιαίως

* Κρατική επιδότηση μηνιαίας δόσης δανείων για 15 μήνες

* Αναστολή μέτρων των πιστωτών (π.χ. κατασχέσεις, πλειστηριασμοί και εξώσεις)

«Προϋπόθεση για την ένταξη στο πρόγραμμα και την παροχή Κρατικής επιδότησης είναι η πλήρωση των κριτηρίων επιλεξιμότητας - εισοδηματικά, περιουσιακά και λοιπά κριτήρια - που θεσπίστηκαν και ισχύουν στο προνοιακό πρόγραμμα «Επίδομα Στέγασης», σύμφωνα με τα οποία:

α) το συνολικό εισόδημα δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 7.000 ευρώ για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενο κατά 3.500 ευρώ για κάθε μέλος του νοικοκυριού και έως του ποσού των 21.000 ευρώ ετησίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού.

β) η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας δεν πρέπει να υπερβαίνει το ποσό των 120.000 για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενη κατά 15.000 ευρώ για κάθε πρόσθετο μέλος και έως του ποσού των 180.000 ευρώ.

Επιπλέον, εφαρμόζεται το περιουσιακό όριο αναφορικά με καταθέσεις, ομόλογα, μετοχές κ.λπ. το οποίο ισχύει για το «Επίδομα Στέγασης». Τα εν λόγω κριτήρια ελέγχονται και διασταυρώνονται κατά την έκδοση βεβαίωσης ευάλωτου, η οποία είναι απαραίτητη για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα και εκδίδεται από ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.

Με βάση τα παραπάνω, ο υπουργός Οικονομικών σημειώνει «υπάρχει στην υπηρεσία κάθε πολίτη με οικονομική αδυναμία, είτε οφειλέτη ή εγγυητή, ένα πλέγμα ρύθμισης οφειλών και προστασίας της κύριας κατοικίας, καθώς και της λοιπής παραγωγικής περιουσίας του. Εφόσον οι πολίτες και οι επιχειρήσεις υπαχθούν στα ανωτέρω εργαλεία διαχείρισης των οφειλών τους αποτρέπονται συναφώς και οι επαπειλούμενοι πλειστηριασμοί. Επιπρόσθετα, το ως άνω τιθέμενο θεσμικό και νομικό πλαίσιο προσαρμόζεται διαρκώς στις ανάγκες και στις απρόοπτες μεταβολές συνθηκών».

Η Τράπεζα της Ελλάδος

Mε αφορμή άλλη ερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, για τα δάνεια των αγροτών, ο υπουργός Οικονομικών διαβίβασε στη Βουλή και έγγραφο της ΤτΕ για τις πωλήσεις δανείων. Στο έγγραφο αυτό ο ΤτΕ δηλώνει ότι στο πλαίσιο της υλοποίησης συγκεκριμένων στόχων μείωσης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τους, τα πιστωτικά ιδρύματα δύνανται να προβαίνουν σε πωλήσεις δανείων προς εταιρείες απόκτησης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις (ΕΑΑΔΠ) του ν. 4354/2015, οι οποίες δεν αδειοδοτούνται και δεν εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος. «Οι σχετικές συμβάσεις πώλησης δυνάμει των οποίων λαμβάνει χώρα η πώληση των δανείων αποτελούν εμπορική συμφωνία μεταξύ των εμπλεκομένων μερών και δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της Τράπεζας της Ελλάδος. Η αγορά δανείων λειτουργεί σε συνθήκες ανταγωνισμού και δεν υφίστανται διοικητικές ρυθμίσεις. Στο πλαίσιο της πώλησης, τα πιστωτικά ιδρύματα ακολουθούν διαγωνιστικές διαδικασίες χωρίς να απαιτείται έγκριση ή ενημέρωση της εποπτικής αρχής, εφόσον εφαρμόζονται οι προβλεπόμενες εσωτερικές τους διαδικασίες. Ως εκ τούτου η Τράπεζα της Ελλάδος δεν εμπλέκεται σε συμφωνίες αγοραπωλησίας δανείων μεταξύ πιστωτικών ή χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και των ανωτέρω οντοτήτων», αναφέρεται στο έγγραφο της Τράπεζας της Ελλάδας.