H Σαφής και Σταθερή Βάση Παρουσίας των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων Προσθέτει Αξία στις Επιχειρήσεις

(δηλαδή οι καταστάσεις που αφορούν τα έσοδα και τα έξοδα), εξελίχθηκαν, μετονομάστηκαν, και διαμορφώθηκαν ιστορικά, ως προς περιεχόμενο απεικόνιση τους και την ονοματολογία τους σε διάφορες καταστάσεις όπως:-
(α)οι λογαριασμοί εκμεταλλεύσεων (manufacturingaccounts), με την σπουδαία χειρόγραφη βιβλιογραφία του καθηγητή Ιωάννη Χρυσοκέρη
(β) ο λογαριασμός αποτελεσμάτων (tradingaccounts), με υποδείγματα του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου, με τα σημαντικά βιβλία του Θεόδωρου Γρηγοράκου
(γ) για να καταλήξουμε στην ισχύουσα κατάσταση αναφορών των υποδειγμάτων που απαιτούνται από το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB) προς συμμόρφωση στις απαιτήσεις των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (ΔΛΠ) ή Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικών Αναφορών (ΔΠΧΠ) όπου ο λογαριασμός αποτελεσμάτων χρήσεως (όπως ακόμα ορίζεται στο άρθρο 42^α του Περί Εταιρειών Νόμο 2190/1920) μετονομάστηκαν σε Κατάσταση Συνολικού Εισοδήματος. Δύο υποδείγματα προτείνονται από το IASB προς χρήση είτε σε ενιαία μορφή της Κατάστασης Συνολικού Εισοδήματος, που αποτελείται όμως από δύο μέρη, το κύριο μέρος των Κερδών και Ζημιών (ProfitandLoss) των εμπορικών και βιομηχανικών λειτουργιών και το δεύτερο μέρος Λοιπά Συνολικά Έσοδα(OtherComprehensiveIncome) γνωστό με την αγγλική συντομογραφία OCI. Οι επιχειρήσεις έχουν, όμως,επίσης την επιλογή της παρουσίασης δύο ξεχωριστών καταστάσεων.

Οι αρχές το τι περιλαμβάνεται στοπ πρώτο μέρος της Κατάστασης Συνολικού Εισοδήματος ήταν η χωρίς ανακύκλωσης των παρουσιαζομένων κονδυλίων στο δεύτερο μέρος π.χ. πλεονάσματα αναπροσαρμογής (revaluationsurplus) σύμφωνα με το ΔΛΠ 16. Αντίθετα τα δεδομένα του δεύτερου μέρους κυρίως αφορούσαν στοιχεία που ανακυκλώνονται στο πρώτο μέρος π.χ. κέρδη συναλλαγών σε ξένο νόμισμα, πώληση ξένων δραστηριοτήτων κτλ.

Αναφορικά με τα έσοδα, δηλαδή το σημαντικότερο κονδύλι της Κατάστασης Συνολικού Εισοδήματος, το αρχικό ΔΛΠ 18 όπως αναθεωρήθηκε το 1993 παρείχε περιορισμένες οδηγίες σε συγκεκριμένες περιοχές με αποτέλεσμα να υπήρχαν σημαντικές αποκλίσεις αναφορικά με την αναγνώριση. Με λίγα λόγια το συγκεκριμένο ΔΛΠ 18, ως πρότυπο, δεν ανταποκρινόταν, ως οδηγός, στις απαιτήσεις του σύγχρονου επιχειρηματικού κόσμου (corporateworld) και της πολυπλοκότητας των σε αντικείμενο εκτελουμένων συναλλαγών. Αποτέλεσμα είναι η πρόσφατη έκδοση του ΔΠΧΠ 15.

Η παρούσα κατάσταση

Τα προαναφερθέντα προβλήματα κατάταξης των δεδομένων στα δύο μέρη όπως και αρκετά κενά σε λοιπά θέματα που καθορίζονται στα ΔΠΧΠ οδήγησαν σε σημαντική κριτική ως προς το περιεχόμενο ειδικά της κατάστασης OCI και ορισμένοι ειδήμονες του θέματος αποκαλούσαν το δεύτερο μέρος «ως τον σκουπιδοτενεκέ» παρουσίασης των μη λειτουργικών αποτελεσμάτων. Η κριτική όμως δεν περιορίζεται στο τι περιλαμβάνεται στο πρώτο ή στο δεύτερο μέρος. Υπάρχει διεθνής και ευρεία συμφωνία ότι το περιεχόμενο των ετήσιων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, στο σύνολο τους, πρέπει να μειωθεί και οι συντάκτες των θα πρέπει να παρέχουν τα κύρια μηνύματα τους με σαφέστερο τρόπο – αν πράγματι επιθυμούν να προσθέτουν αξία στις επιχειρήσεις που εξυπηρετούν.

Υπάρχει, όμως, λιγότερο επίπεδο συμφωνίας πέρα από την υποκείμενη αιτία αυτού του προβλήματος. Τους συντάσσοντεςτους λείπει άραγε το θάρρος ή η ικανότητα να «πουν την λειτουργική ιστορία», με ένα σαφή και δικό τους τρόπο έκφρασης και παρουσίασης ή μήπως η παρούσα πρακτική προέρχεται από τους επιβαλλόμενους κανονισμούς, ή τα λογιστικά πρότυπα (ΔΛΠ – ΔΠΧΠ), που ερμηνεύονται υπότην στενή γραμματική έννοια τους;

Η πρακτική της υποχρεωτικής χρήσης υποδειγμάτων των χρηματοοικονομικών πληροφοριών, με κύριο σκοπό την ενιαία παρουσίαση, που κύριο στόχο έχει να βοηθήσει τις Αρμόδιες Εποπτικές ή Φορολογικές Αρχές παρά να πληροφορήσει τους μετόχους και τρίτους ενδιαφερομένους (stakeholders) οδήγησε στις εκαντοσέλιδες από τις πεντασέλιδες χρηματοοικονομικές καταστάσεις, όταν οι παλαιότεροι από εμάς ορκωτοί (νόμιμοι) ελεγκτές άρχισαν την καριέρα τους.

Η διεθνής κριτική όμως δεν περιορίζεται μόνο στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Το σημαντικό έργο του SirDavidTweedy δηλαδή τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα «ΔΛΠ» ή τα πλέον πρόσφατα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης «ΔΠΧΠ» έχουν επίσης τύχει σκληρής κριτικής τόσο όσο αναφορά το περιεχόμενο όσο και η δομή τους.

Το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB), υπεύθυνο για τα πρότυπα, δεν «κράτησε τα αυτά του κλειστά». Άκουσε και ακούει τις σχετικές ανησυχίες σχετικά με τα Λογιστικά Πρότυπα. Αρχικά συγκέντρωσε ιδέες σε ένα φόρουμ συζήτησης στο Λονδίνο[i] τον Ιανουάριο του 2013 και δημιούργησε μια βάση ή δήλωση ανατροφοδότησης τον Μάιο του 2013. Η πρώτη επίσημη διαβούλευση άρχισε τον Μάρτιο 2014 με υποβολή παρατηρήσεων[ii] με καταληκτική ημερομηνία 23 Ιουλίου 2014.

Αποτελέσματα των προαναφερθέντων διαβουλεύσεων, πλην από την πρόσφατη έκδοση του ΔΠΧΠ 15, «Έσοδα από συμβάσεις με πελάτες» οδήγησαν ως πρώτο βήμα να προταθούν διάφορες αλλαγές στο ΔΛΠ 1, «Παρουσίαση των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων», με υποχρεώσεις προς τους συντάκτες όπως ασκούν την γνώμη και γνώση τους σε τομείς που αφορούν την κρίση και εφαρμογή:-

α) της σημαντικότητας,
β)τον επιμερισμό σε στοιχεία - όπου απαιτείται -, των κυρίων ποσών των χρηματοοικονομικών καταστάσεων καθώς και
γ) τη δομή που των χρηματοοικονομικών καταστάσεων.

Ταυτόχρονα το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB) προωθεί κατάλληλες οδηγίες και σημειώσεις προσοχής για να εξασφαλιστεί ότι η ενθάρρυνση των αποφάσεων δεν διευκολύνει ακατάλληλους χειρισμούς (χειραγώγηση) θεμάτων που αφορούν τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις.

Η σημαντικότητα αποτελεί ένα πρώτου βαθμού στοιχείο που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τους συντάσσοντες τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις δηλαδή το Διοικητικό Συμβούλιο ή οι ιδιοκτήτες των εταιρειών. Οι σύνδεσμοι των ορκωτών ελεγκτών ανησυχούν ως προς πρακτική ερμηνεία των προβλεπομένων αλλαγών στο ΔΛΠ 1 που υπόκεινται στο βασικό κριτήριο της σημαντικότητας. Μπροστά στον αναλυτικό κατάλογο των ελάχιστων γνωστοποιήσεων που περιλαμβάνονται σε άλλα πρότυπα, οι συντάκτες και οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων μπορεί να αποκτήσουν εσφαλμένη εντύπωση ότι υπάρχει μια ιεραρχία στα πρότυπα, με το ΔΛΠ 1 να υπερισχύει των άλλων δηλαδή να κάθεται στην κορυφή – μια λανθασμένη άποψη.

Οι εποπτικές αρχές, ελεγκτές και λοιποί χρήστεςπαραδοσιακά αμφισβητούν την πληρότητα των χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Οι συντάκτες των οικονομικών καταστάσεων σκέπτονται ότι οι ελεγκτές πιθανότατα θα αμφισβητήσουν τις παρουσιαζόμενες σε αυτούς χρηματοοικονομικές καταστάσεις, ενώ οι ελεγκτές έχουν τους δικούς τους φόβους ότι οι εποπτικές αρχές μπορεί να αμφισβητήσουν την πληρότητα των χρηματοοικονομικών καταστάσεων που τους τις θέτουν υπόψη τους. Για το λόγο αυτό έχει αναπτυχθεί μια γραφειοκρατική κατάσταση θεμάτων (checklist) και μια διαδικασία ως προς την πληρότητα των καταστάσεων αυτών – με το γνωστό πλέον αποτέλεσμα, λόγο υπερβολικού όγκου, λίγοι χρήστες να τις μελετούν σε βάθος.

Πρόσφατα παραδείγματα αλλαγής ρότας

Πρόσφατα σχετικά παραδείγματα σημαντικού ενδιαφέροντος επίσης αποτελούν:-

Tο έγγραφο συζήτησης (discussionpaper):- που εξέδωσε το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB) στις 17 Απριλίου 2014, σχετικά με τη Νέα Προσέγγιση Μακροοικονομικής Λογιστική Αντιστάθμισης (newapproachformacrohedging), το Νέο Γενικό Μοντέλο Αντιστάθμισης με βάση το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (ΔΠΧΠ 9).

H νέα προσέγγιση περιλαμβάνει βασικές λογιστικές αρχές. Δεν είναι μια απλή τροποποίηση των ισχυόντων μοντέλων λογιστικής αντιστάθμισης.

Το Δ.Π.Χ.Π 15 - Έσοδα από συμβάσεις με πελάτες :- όπως και προηγουμένως αναφέρεται,στοχεύει να θέσει τέρμα στις σημαντικές αποκλίσεις αναγνώρισης εσόδων, που οφείλονται κυρίως στις περιορισμένες οδηγίες σε ορισμένους τομείς που περιέχουν τα μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενα ΔΠΧΠ.

Συμπέρασμα

Η άποψη μου είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή των Ελλήνων ορκωτών ελεγκτών στις διαβουλεύσεις που γίνονται διεθνώς και ότι πρέπει όλοι μας να δούμε θετικά το νέο πνεύμα σύνταξης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων σαν μέσο εύκολης και άμεσης πληροφόρησης, στο λίγο χρόνο που οι περισσότεροι από εμάς, σαν χρήστες, έχουμε από την καθημερινή ρουτίνα εργασίας και της οικογενειακής ζωή μας. Θεωρώ ότι πράγματι είναι δύσκολο σε λίγες σελίδες να δώσει ο οποιοσδήποτε από εμάς μια πλήρη εικόνα γιατί χρειάζεται χρόνος και ευφυΐα για να παρουσιασθεί και να προσδιορισθεί η απαιτούμενη εικόνα των στοιχείων που προσθέτουναξία σε μία επιχείρηση, ειδικότερα στην ευμετάβλητη οικονομική κατάσταση που η χώρα μας διανύει και με τις αρχές της «εύλογης και τρέχουσας αξίας». Υπάρχουν όμως τα τεχνικά μέσα να δημιουργηθεί μια τέτοια εικόνα, αντίθετα από ότι ίσχυε στο παρελθόν.

Γιάγκος Χαραλάμπους F.C.C.A

Είναι ελεύθερος επαγγελματίας, τεχνικός σύμβουλος της UHYAΞΩΝ Ορκωτοί Ελεγκτές, Πρώην Α’ Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της KPMG, μέλος του Συνδέσμου Ορκωτών Λογιστών Αγγλίας (AssociationofCertifiedandCorporateAccountants) και του Ινστιτούτου Ελεγκτών Λογιστών Κύπρου και συνταξιούχος του Σ.Ο.Ε.Λ.
Emails:charalambousy@ath.forhnet.gr