ΕΚΤ: Τα υψηλά επιτόκια μειώνουν την όρεξη για δάνεια – Αλλαγή της τάσης το 2024

Η αυστηροποίηση των πιστωτικών προτύπων σε συνδυασμό με τα υψηλά επιτόκια έχει σημαντική επίπτωση στη ζήτηση για δάνεια στην ζώνη του ευρώ, αν και η εικόνα δείχνει σημάδια βελτίωσης, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τον τραπεζικό δανεισμό.

Ειδικότερα, η έρευνα αναφέρει ότι τα τα πιστωτικά πρότυπα –δηλαδή οι εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές των τραπεζών ή τα κριτήρια έγκρισης δανείων– για δάνεια ή πιστωτικά όρια προς επιχειρήσεις έγιναν πιο αυστηρά, αν και μέτρια, το τέταρτο τρίμηνο του 2023.

Αυτό προσθέτει στη σημαντική σωρευτική σύσφιγξη από το 2022, η οποία συνέβαλε –μαζί με την αδύναμη ζήτηση– στην έντονη πτώση της αύξησης των δανείων προς τις επιχειρήσεις.

Οι τράπεζες ανέφεραν επίσης περαιτέρω καθαρή αυστηροποίηση των πιστωτικών τους κριτηρίων για τα δάνεια προς νοικοκυριά, η οποία ήταν μικρή για τα δάνεια προς νοικοκυριά για αγορά κατοικίας και εντονότερη για την καταναλωτική πίστη και άλλα δάνεια προς τα νοικοκυριά.

Καταλύτης

Σύμφωνα με την ΕΚΤ καταλύτης για την αυστηροποίηση των πιστωτικών προτύπων ήταν η αντίληψη αναφορικά με τους κινδύνους.

Το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που ανέφεραν σύσφιγξη μετριάστηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο στις τρεις κατηγορίες δανείων και ήταν κάτω από τον ιστορικό μέσο όρο για στεγαστικά δάνεια και δάνεια προς επιχειρήσεις. Για το πρώτο τρίμηνο του 2024, οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ αναμένουν περαιτέρω καθαρή αυστηροποίηση των πιστωτικών προτύπων για τα δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Καλύτερη όροι για τα στεγαστικά

Οι γενικοί όροι και προϋποθέσεις των τραπεζών –δηλαδή οι πραγματικοί όροι και προϋποθέσεις που συμφωνήθηκαν στις δανειακές συμβάσεις– έγιναν πιο αυστηροί για τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις και την καταναλωτική πίστη, αλλά χαλάρωσαν για τα στεγαστικά δάνεια. Η καθαρή χαλάρωση στην κατηγορία των στεγαστικών δανείων δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη μείωση των περιθωρίων δανεισμού και ακολούθησε επτά τρίμηνα αυστηροποίησης.

Οι τράπεζες ανέφεραν και πάλι καθαρές μειώσεις στη ζήτηση από τις επιχειρήσεις για δάνεια ή άντληση πιστωτικών ορίων, στη ζήτηση στεγαστικών δανείων και στη ζήτηση καταναλωτικής πίστης και λοιπών δανείων προς νοικοκυριά το τέταρτο τρίμηνο του 2023.

Σε όλες τις κατηγορίες δανείων, η μείωση της ζήτησης οφείλεται στο γενικό επίπεδο των επιτοκίων. Επιπλέον, οι χαμηλές επενδύσεις παγίων μείωσαν τη ζήτηση των επιχειρήσεων για δάνεια, ενώ η υποτονική καταναλωτική εμπιστοσύνη και οι προοπτικές της αγοράς κατοικίας μείωσαν τη ζήτηση δανείων από τα νοικοκυριά. Το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που ανέφεραν αυτή τη μείωση της ζήτησης ήταν μικρότερο από το προηγούμενο τρίμηνο, αλλά ήταν πιο σημαντικό από το αναμενόμενο για τα στεγαστικά δάνεια.

Αλλαγή τάσης

Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο, ότι για πρώτη φορά από τις αρχές του 2022, οι τράπεζες αναμένουν μικρή καθαρή αύξηση της ζήτησης για δάνεια προς επιχειρήσεις και στεγαστικά δάνεια το πρώτο τρίμηνο του 2024.

Σύμφωνα με τις τράπεζες που συμμετείχαν στην έρευνα, η πρόσβασή τους στη χρηματοδότηση βελτιώθηκε κάπως για τις αγορές χρήματος, τις μακροπρόθεσμες καταθέσεις και τους χρεωστικούς τίτλους, ενώ η πρόσβασή τους σε βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση λιανικής και τιτλοποίηση έγινε ελαφρά αυστηρότερη το τέταρτο τρίμηνο του 2023.

Οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ ανέφεραν ότι η εποπτική ή ρυθμιστική δράση συνέβαλε σε υψηλότερα επίπεδα κεφαλαίου καθώς και σε ρευστοποιήσιμα και σταθμισμένα περιουσιακά στοιχεία και είχε καθαρό αντίκτυπο στα πιστωτικά τους πρότυπα και στα πιστωτικά περιθώρια στις περισσότερες κατηγορίες δανείων το 2023.

Οι πιστωτικοί κίνδυνοι

Οι αντιληπτοί πιστωτικοί κίνδυνοι στα χαρτοφυλάκια δανείων των τραπεζών είχαν μέτριο αντίκτυπο σύσφιγξης στα πιστωτικά πρότυπα για τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις και την καταναλωτική πίστη το δεύτερο εξάμηνο του 2023, ενώ ο αντίκτυπος ήταν ουδέτερος για τα στεγαστικά δάνεια.

Οι όροι δανεισμού για τις επιχειρήσεις έγιναν ελαφρώς αυστηρότεροι στους περισσότερους οικονομικούς τομείς το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Η ζήτηση δανείων μειώθηκε σε καθαρούς όρους σε όλους τους τομείς, ιδίως στον τομέα των ακινήτων και των κατασκευών. Οι τράπεζες ανέφεραν επίσης ότι η μείωση της πλεονάζουσας ρευστότητας που διατηρούνταν στο Ευρωσύστημα το δεύτερο εξάμηνο του 2023 είχε περιορισμένη μόνο επίδραση στους όρους δανεισμού τους.

Η έρευνα για τον τραπεζικό δανεισμό της ζώνης του ευρώ διενεργείται τέσσερις φορές το χρόνο. Στην τελευταία έρευνα συμμετείχαν συνολικά 157 τράπεζες, με ποσοστό ανταπόκρισης 100%.

Ο ρόλος της ΕΚΤ

Ενόψει της συνεδρίασης της ΕΚΤ της Πέμπτης, η έρευνα για τον τραπεζικό δανεισμό επιβεβαιώνει ότι τα υψηλότερα επιτόκια εξακολουθούν να μειώνουν τη ζήτηση δανείων από επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Αυτό αφήνει τις προοπτικές για επενδύσεις μάλλον δυσοίωνες, αλλά επιβεβαιώνει επίσης τις προοπτικές χαλάρωσης για την κεντρική τράπεζα αργότερα μέσα στο έτος