Η Έκθεση της Επιτροπής της Βασιλείας για τον Έλεγχο των Τραπεζών

Η Έκθεση στις 41 σελίδες και στα πέντε κεφάλαια , παραθέτει αρχικά μία Επιτελική σύνοψη (executivesummary), στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μια Εισαγωγή (introduction), συνεχίζεται με το τρίτο κεφάλαιο για τα Κύρια Θέματα που καλύπτονται (keytopicscovered), ακολουθεί το κεφάλαιο 4 για την Εφαρμογή (application) των θεμάτων που καλύπτονται , και με ένα συμπερασματικό τρόπο γίνεται αναφορά στα Διεθνή Έργα Εξωτερικών Ελέγχου που έχουν εκτελεστεί από την Επιτροπή.

Η Έκθεση περιλαμβάνει επίσης δύο ξεχωριστά μέρη. Το πρώτο μέρος καλύπτει τις Κατευθυντήριες Οδηγίες Εποπτείας, όσον αφορά τις Επιτροπές Ελέγχων των Τραπεζών (AuditCommittees) σε σχέση με τους εξωτερικούς ελέγχους και της εμπλοκής των Εποπτικών Αρχών με ελεγκτές και των Συμβουλίων Τυποποίησης και Εποπτείας Ελεγκτών «π.χ. ΕΛΤΕ». Το δεύτερο μέρος αφορά τις εποπτικές προσδοκίες και συστάσεις σχετικά με τον εξωτερικό έλεγχο και εξωτερικούς ελέγχους των χρηματοοικονομικών καταστάσεων.

Στο κεφάλαιο περί «Επιτελικής σύνοψης» προσδιορίζεται ότι η Έκθεση αντικαθιστά τα προηγούμενα δύο έγγραφα ήτοι: (α) Σχέση μεταξύ τραπεζικών εποπτικών αρχών και τραπεζών εξωτερικούς ελεγκτές (Ιανουάριος 2002) και (β) Ποιοτικός έλεγχος εξωτερικών ελέγχων και Τραπεζικής εποπτείας (Δεκέμβριος 2008).

Ανάγκη έκδοσης της Έκθεσης

Στο προαναφερόμενο κεφάλαιο αναφέρεται ότι η ανάγκη έκδοσης της Έκθεσης προέκυψε από τα αποτελέσματα της πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης η οποία αποκάλυψε σημαντικές αδυναμίες στις διαδικασίες διαχείρισης, ελέγχου και διακυβέρνησης κινδύνων στις τράπεζες. Επίσης, στην Έκθεση, τονίζεται η ανάγκη να βελτιωθεί η ποιότητα των εξωτερικών ελέγχων των τραπεζών. Πρόσθετα προσδιορίζεται ότι οι εξωτερικοί ελεγκτές των τραπεζών μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο συμβάλλοντας στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα όταν εκτελούν σε υψηλό επίπεδο ποιοτικούς ελέγχους τραπεζών ούτος ώστε να οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη της αγοράς στις παραγόμενες χρηματοοικονομικές καταστάσεις των τραπεζών.

Οι σε υψηλό επίπεδο ποιοτικοί έλεγχοι τραπεζών θα είναι επίσης μια πολύτιμη συμβολή στις διαδικασίες εποπτείας. Η Επιτροπή της Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία (BCBS) που έχει εκδώσει την Έκθεση στοχεύει να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της προληπτικής εποπτείας που θα συμβάλει στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Για να επιτευχθούν οι στόχοι, όπως αναφέρονται στην έκθεση, η Επιτροπή της Βασιλείας απαιτεί το κτίσιμο αποτελεσματικών σχέσεων μεταξύ εποπτικών αρχών και εξωτερικών ελεγκτών, καθώς και μεταξύ των οργάνων των εποπτικών αρχών για να ενισχυθεί την τραπεζική εποπτεία. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν το υπόβαθρο αποτελεσματικής επικοινωνία μεταξύ εποπτικές και εξωτερικούς ελεγκτές. Η Επιτροπή της Βασιλείας ενθαρρύνει επίσης την συνεργασία μεταξύ εποπτικών αρχών και μεταξύ στελεχών των εποπτικών αρχών κατά την εκτέλεση των αντίστοιχων καθηκόντων τους. Από την προσωπική μου εμπειρία κατά την διοίκηση 2004-2009 της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς θεωρώ ότι αυτό αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα επιτυχίας στις επιδιώξεις της Επιτροπής της Βασιλείας.

Πρότυπα για τους εξωτερικούς ελεγκτές

Η Επιτροπή της Βασιλείας παρά του ότι δεν έχει άμεση εξουσία να θέτει επαγγελματικά πρότυπα για τους εξωτερικούς ελεγκτές, ωστόσο θεωρεί ότι στις χώρες όπου εφαρμόζονται πρότυπα ελέγχου θα πρέπει αυτά να είναι προσαρμοσμένα των ελεγκτικών εργασιών και διαδικασιών στο θέμα αντιμετώπισης των κινδύνων και ζητημάτων που προκύπτουν κατά την λειτουργία των τραπεζών. Η Επιτροπή απέστειλε το Μάρτιο του 2013 επιστολή στον αρμόδιο φορέα ελεγκτών λογιστών (IAASB) συνιστώντας βελτιώσεις για τα διεθνή ελεγκτικά πρότυπα και τα διεθνή πρότυπα ποιότητας.

Επιτροπή Ελέγχου

Σημαντική αναφορά γίνεται για την Επιτροπή Ελέγχου (auditcommittee) ως προς την στελέχωση της καθώς και για τις ευθύνες της στην επιλογή των εξωτερικών ελεγκτών και της υπευθυνότητας για εποπτεία των εξωτερικών ελεγκτών και πώς η Επιτροπή Ελέγχου μπορεί να παίξει βασικό ρόλο στη συμβολή στην ποιότητα του ελέγχου. Σε αναλυτική μορφή καθορίζονται εννέα αρχές οι οποίες θα πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά από τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων που προτείνουν ή ορίζουν τον Πρόεδρο της Επιτροπής Ελέγχου.

Επισκόπηση των προσδοκιών

Σημαντικός παράγοντας που οι επαγγελματίες ελεγκτές πρέπει να γνωρίζουν σχετίζεται με το προσμένετε από τις υπηρεσίες που προσφέρουν και αν οι προσφερόμενες υπηρεσίες ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των πελατών τους. Η Επιτροπή της Βασιλείας, μέσω της Έκθεσης προσδιορίζει τις εξής προσδοκίες (expectations)

Προσδοκία 1: Ο εξωτερικός ελεγκτής μιας τράπεζας θα πρέπει να έχει γνώση της τραπεζικής βιομηχανίας (bankingindustryknowledge) και επαρκή ικανότητα για να εξασφαλίζει την κατάλληλη αντιμετώπιση των κινδύνων ουσιώδους ανακρίβειας στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις της τράπεζας και οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις σωστά να πληρούν οποιαδήποτε πρόσθετες ρυθμιστικές απαιτήσεις που μπορεί να είναι μέρος ευθύνης του για τον νόμιμου (τακτικό) έλεγχο από τον ορκωτό ελεγκτή.
Προσδοκία 2: Ο εξωτερικός ελεγκτής μιας τράπεζας πρέπει να είναι αντικειμενικός και ανεξάρτητος τόσο σε δεδομένα και εμφάνιση σε σχέση με την Τράπεζα.
Προσδοκία 3: Ο εξωτερικός ελεγκτής θα πρέπει να ασκεί επαγγελματικό σκεπτικισμό κατά το σχεδιασμό και την εκτέλεση ελέγχου μιας τράπεζας, και να λαμβάνει δεόντως υπόψη τις ειδικές προκλήσεις για τον έλεγχο μιας τράπεζας.
Προσδοκία 4: Ελεγκτικά γραφεία που αναλαμβάνουν ελέγχους τραπεζών πρέπει να συμμορφώνονται με τα εφαρμοστέα πρότυπα ελέγχου της ποιότητας.
Προσδοκία 5: Ο εξωτερικός ελεγκτής μιας τράπεζας πρέπει να προσδιορίζει και να αξιολογεί τους κινδύνους ουσιώδους ανακρίβειας στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις της τράπεζας, λαμβάνοντας υπόψη την πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων της Τράπεζας και την αποτελεσματικότητα του περιβάλλοντός εσωτερικού ελέγχου.
Προσδοκία 6: Ο εξωτερικός ελεγκτής μιας τράπεζας πρέπει να εξασφαλίζει την κατάλληλη αντιμετώπιση το σημαντικών κινδύνων ουσιωδών λαθών και παραλείψεων στις οικονομικές καταστάσεις της Τράπεζας.

Συμπέρασμα

Οι ευθύνες και οι προσδοκίες κατά την εφαρμογή των δεδομένων της Έκθεσης δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο των ελεγκτών. Η Έκθεση έχει συνταχθεί με πλήρη επίγνωση της Επιτροπής της Βασιλείας ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στα εθνικά, θεσμικά, νομοθετικά και κανονιστικά πλαίσια καθώς και μεταξύ δικαστηρίων, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων λογιστικής και ελέγχου, τεχνικές εποπτείας και δομών θεσμικής εταιρικής διακυβέρνησης. Ορισμένες από αυτές τις διαφορές είναι εκτός του πεδίου εφαρμογής της εποπτείας των τραπεζών. Εποπτικές αρχές ενθαρρύνονται πάντως να γνωρίζει νομικά και θεσμικά εμπόδια στην εφαρμογή των κατευθυντήριων οδηγιών που περιέχονται στο παρόν έγγραφο, και να λάβουν μέτρα για την προώθηση αποτελεσματικών διαδικασιών όπου είναι εντός στη νομική εξουσία να το πράξουν.

Όπου δεν είναι, οι εποπτεύουσες αρχές θα πρέπει να εξετάσουν την προώθηση νομοθετικών ή άλλων μεταρρυθμίσεων, που θα ενισχύσει την εξουσία τους και θα τους επιτρέψουν να εφαρμόσει πλήρως αυτές τις οδηγίες.