Τι τροφοδότησε την έξαρση στο λαθρεμπόριο τσιγάρων

Οπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του το ΚΕΠΕ "κατανοώντας τη σοβαρότητα του προβλήματος του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων, διεξήγαγε έρευνα με σκοπό να προσδιορίσει την έκταση του προβλήματος, να εντοπίσει τις επιπτώσεις στα δημόσια έσοδα και στην εγχώρια οικονομία, και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισής του. Για το σκοπό αυτό, το ΚΕΠΕ λαμβάνοντας υπόψη τα τελευταία διαθέσιμα επίσημα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ και το Υπ. Οικονομικών επανεκτίμησε την έκταση του λαθρεμπορίου σε 10,8% το 2010, 14,9% το 2011 και 17,2% το 2012. Επισημαίνεται, ότι σύμφωνα με την πρόβλεψη του ΚΕΠΕ για το 2013, όπως ανακοινώθηκε σε προηγούμενο δελτίο τύπου, το λαθρεμπόριο τσιγάρων εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 23%. Αναφορικά με τους φόρους στα καπνικά προϊόντα, η Ελλάδα το 2013 ήταν μεταξύ των ΕΕ-28 χωρών με τον υψηλότερο πάγιο φόρο και το χαμηλότερο αναλογικό".

Το ΚΕΠΕ επισημαίνει ότι τα τελευταία πέντε χρόνια η τιμή των τσιγάρων έχει αυξηθεί σημαντικά στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι το διαθέσιμο εισόδημα έχει μειωθεί λόγω της οικονομικής ύφεσης, καθιστώντας τα νόμιμα τσιγάρα λιγότερο προσιτά στους καπνιστές και περιορίζοντας έτσι την νόμιμη κατανάλωσή τους. Επισημαίνεται, ότι ενώ η τιμή της πλέον δημοφιλούς μάρκας αυξήθηκε κατά 19% από το 2009 στο τρίτο τρίμηνο του 2013, η τιμή του φθηνότερου πακέτου αυξήθηκε κατά 59% την ίδια περίοδο. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αλλαγή του φορολογικού καθεστώτος το Νοέμβριο του 2012, όπου ο πάγιος φόρος (ανά χίλια τσιγάρα) αυξήθηκε κατά περίπου 300%, ενώ ο αναλογικός μειώθηκε κατά 61,9%. Επιπροσθέτως, το 2009, οι τιμές των ακριβών τσιγάρων ήταν κατά μέσο όρο 40,7% υψηλότερες σε σχέση με τις τιμές των φτηνών τσιγάρων, ενώ το 2013 το παραπάνω ποσοστό μειώθηκε στο 14,3%. Κατά συνέπεια, ο ρόλος των φθηνών τσιγάρων ως εναλλακτική στα παράνομα τσιγάρα έχει ουσιαστικά εξαλειφθεί εξαιτίας της σημαντικής αύξησης της διαφοράς ανάμεσα στις τιμές των φθηνών και των παράνομων τσιγάρων.

Επισημαίνει ότι η οικονομική θεωρία προβλέπει ότι όταν το εισόδημα μειώνεται οι καταναλωτές γίνονται πιο ευαίσθητοι στις μεταβολές των τιμών, δηλαδή αυξάνεται η ελαστικότητα τιμής των προϊόντων. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός φθηνότερου υποκατάστατου (παράνομα τσιγάρα) αναμένεται να αυξήσει περαιτέρω την ελαστικότητα των νόμιμων τσιγάρων. Η εκτίμηση του ΚΕΠΕ για την ελαστικότητα των νομίμων τσιγάρων επιβεβαιώνει την οικονομική θεωρία, υποδεικνύοντας πολύ υψηλή ελαστικότητα (άνω της μονάδας).

Τέλος το ΚΕΠΕ επισημαίνει ότι η υψηλή ελαστικότητα του νόμιμου τσιγάρου υποδηλώνει την ανάγκη για αναθεώρηση του τρέχοντος φορολογικού καθεστώτος, που επιβαρύνει δυσανάλογα τα φθηνά τσιγάρα, το οποίο σε συνδυασμό με την βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διωκτικών αρχών φαίνεται να είναι ο μόνος τρόπος για α) περιορισμό της έξαρσης του φαινομένου του λαθρεμπορίου και β) αναστροφή της πτωτικής τάσης των δημοσίων εσόδων.